Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

negotium gerere

  • 1 negotium

    negōtium, iī, n. (nec u. otium), die Unmuße, I) die Beschäftigung, praktische Tätigkeit (Ggstz. otium, die Muße, von Berufsgeschäften freie Zeit), 1) im allg.: non negotium, non otium, Cic.: ut (scriptor) in otio esset potius, quam in negotio, Ter.: otio qui nescit uti, plus negoti habet, quam cum est negotium in negotio, Enn. fr. scen. 234. – quid tibi hic negotii est? was hast du hier zu schaffen? Ter.: quid in sua Gallia Caesari aut omnino populo Romano negotii esset? was hätte C. usw. zu schaffen? Caes.: in magno negotio habuit, obligare semper annuos magistratus, hielt es für seine Hauptaufgabe, hielt es für höchst nötig, Suet.: sed verba hic facio quasi negoti nil siet, als ob es nichts zu tun gäbe, Plaut.: nisi negotium est (wenn du nicht eine B. hast, wenn du nichts zu tun hast), progredere ante aedes, Plaut. – oft mit dem Nbbegr. der Schwierigkeit, Mühsal, Hudelei, Verlegenheit, satis negotii habui (hatte genug zu tun) in sanandis vulneribus (provinciae), Cic.: cum Epicuro hoc plus negotii est, mit diesem Epikur haben wir mehr zu tun (= er macht uns mehr zu schaffen), Cic.: neque esse quicquam negotii (es sei keine schwierige Aufgabe)... hanc sub sarcinis adoriri, Caes.: quid negotii est (was ist es für eine [schwere] Aufgabe) poëtarum portenta convincere? Cic.: interfecto (illo) nihil habituri negotii essent, würden sie Ruhe haben, Nep. – sed quid negotii est? quamobrem succenses mihi? was soll das bedeuten (was ist denn los)? warum zürnst du mir? Plaut.: u. so quid hoc est negotii (was ist das für eine Wirtschaft), neminem meum dictum magni facere? Plaut.: neque de hac re negotium est, quin occĭdam, es leidet keinen Zweifel, ich komme um, Plaut. – quod beatum est, id nec habet nec exhibet cuiquam negotium, hat weder, noch macht es Beschwerde, Cic.: u. so negotium alci exhibere od. facessere, Cic., od. facere, Quint., jmdm. Händel, Unannehmlichkeiten machen od. verursachen, jmdm. Verlegenheiten bereiten, jmdm. zu schaffen machen: ut forte negotium magiae facessitur, Apul. apol. 54: alci multum negotii concinnare, jmdm. viel zu schaffen machen, Sen.: alci plus negotii facere (mehr zu schaffen machen), quam etc., Iustin.: sin (eritis secuti) illam alteram (sententiam), nescio an amplius mihi negotii contrahatur, eine Verlegenheit in größerem Umfang mir bereitet werde, Cic.: ne forte negoti incutiat tibi quid sanctarum inscitia legum, Hudeleien macht, Hor.: istā tuā benignitate magnum mihi negotium peperisti, hast du mich sehr in Verlegenheit gebracht, Fronto. – Pompeio est negotium cum Caesare, hat es mit C. zu tun = liegt im Zwist mit ihm, Cael. in Cic. ep. – u. die adverb. Ausdrücke: nullo negotio, Cic., u. sine negotio, Nep., ohne viele Umstände, Schwierigkeit: recenti negotio, auf frischer Ta, Cic.: facili negotio, mit leichter Mühe, Aur. Vict.: ebenso levi negotio, Amm.: magno negotio, mit großer Schwierigkeit, Cels. u. Auct. b. Alex.: in magno negotio habuit m. folg. Infin., er hielt es für sehr wichtig, Suet. Caes. 23, 2. – 2) insbes., die dem öffentlichen Dienste gewidmete Tätigkeit, der Staatsdienst, qui in optima re publica... eum vitae cursum tenere potuerunt, ut vel in negotio sine periculo, vel in otio cum dignitate esse possent, Cic.: postremo non labor meus, non requies, non negotium, non otium, non forenses res, non domesticae... carere diutius tuo consilio ac sermone possunt, Cic. – so auch im Plur. = Geschäftigkeit im öffentl. Dienst, maius commodum ex otio meo quam ex aliorum negotiis rei publicae venturum, Sall.: a negotiis in otium conversa civitas, Vell.

    II) übtr.: A) eine einzelne Beschäftigung = das Geschäft, der Auftrag, die Aufgabe, 1) im allg.: negotia maritima, überseeische Handelsgeschäfte, Plaut.: negotia privata, domestica, Cic.: negotium familiare, Symm.: negotia servilia, Sall.: negotia, quae ingenio exercentur, Sall.: alci id negotii dare, Cic. (vgl. id mihi da negoti, dafür laß mich nur sorgen, Ter.): dare alci negotium, ut etc., Cic. (vgl. id dare sibi negoti, ut etc., darauf sehen, daß usw., Ter.): dare alci neg., qui (daß er) etc., Cic.: dare alci neg., ne etc., Suet.: dare alci neg. m. folg. bl. Coniunctiv, Nep. Dat. 9, 3. Liv. 3, 4, 9: dare alci neg. m. folg. Infin., Tac. ann. 6, 12: dare alci neg. m. Genet. Gerund., Suet. Tib. 34, 1: alci mandare negotia, Cic.: negotium suscipere, Cic.: alcis negotium agere, Cic.: negotium transigere, Cic.: negotium conficere, Caes., perficere, Liv.: alcis negotia explicare, Cic., explicare et expedire, Cic.: ex hoc negotio emergere, Cic.: negotio desistere, Caes.: procurare alcis negotia od. alcis rationes negotiaque, jmds. Geschäftsträger sein, Cic.: in alienis negotiis detineri, Cic.: aliquo maiore negotio detineri, Cornif. rhet.: nondum in negotio versari, Cic.: negotiis familiaribus impeditus, Cornif. rhet.: aliquo negotio intentus, Sall.: erat in eo litterarum et negotiorum ingens scientia, Aur. Vict. – u. allgem., wie unser Geschäft, Angelegenheit, Sache, neg. alienum, Curt.: neg. ineptum (näml. gratulari), Cic.: aliena negotia agere, Curt. – 2) insbes.: a) das Staatsgeschäft, die Staatsangelegenheit, die Unterhandlung u. dgl., negotia publica, Staatsgeschäfte, Amtsgeschäfte im allg., Cic. u.a., u. öffentliche Pachtgeschäfte, Plaut.: negotia forensia, Cic.: negotia Leptitanorum, Sall.: inter haec negotia, Sall. – b) v. Kampf u. Aufruhr usw. = Gefecht, Unternehmen, facies negotii, der Anblick des Kampfes, Sall.: quod negotium poscebat, Sall.: infecto negotio, unverrichteter Sache, Sall. – transactum negotium, Suet.: in ipso negotio plures affuturos, Suet.; vgl. Bremi Suet. Caes. 80. – c) das Handelsgeschäft, Geldgeschäft, gew. im Plur., habere negotia vetera in Sicilia, Cic.: habere permagna negotia Clazomenis, Hor.: negotii gerentes, Geschäftsleute, negotii bene gerentes, gute Geschäftsleute, Cic. – m. Anspielung, postquam omnis res mea Ianum ad medium fracta est, aliena negotia curo, excussus propriis, Hor. – d) das Rechtsgeschäft, die Rechtssache, der Rechtsfall, Quint., Suet. u. ICt.; vgl. Bremi Suet. Aug. 32. – e) das Hauswesen, die häuslichen-, Privatangelegenheiten, erat Nabdalsae Numida quidam negotiorum curator, Privatsekretär, Sall.: negotium male gerere, schlechte Wirtschaft treiben, Cic.: praeclare suum negotium gerere, Cic. – B) äußere Lage, Umstände, Verhältnisse, atrox, Sall.: ita negotium est, so ist die Lage, so erheischen es die Umstände, so ist es durchaus notwendig, Plaut. (s. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 522): suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, Sall. – C) meton., wie χρημα, v. Menschen = ein Stück, Wesen, Teucris illa lentum n., Cic.: Callisthenes quidem vulgare et notum n., Cic.

    lateinisch-deutsches > negotium

  • 2 negotium

    negōtium, iī, n. (nec u. otium), die Unmuße, I) die Beschäftigung, praktische Tätigkeit (Ggstz. otium, die Muße, von Berufsgeschäften freie Zeit), 1) im allg.: non negotium, non otium, Cic.: ut (scriptor) in otio esset potius, quam in negotio, Ter.: otio qui nescit uti, plus negoti habet, quam cum est negotium in negotio, Enn. fr. scen. 234. – quid tibi hic negotii est? was hast du hier zu schaffen? Ter.: quid in sua Gallia Caesari aut omnino populo Romano negotii esset? was hätte C. usw. zu schaffen? Caes.: in magno negotio habuit, obligare semper annuos magistratus, hielt es für seine Hauptaufgabe, hielt es für höchst nötig, Suet.: sed verba hic facio quasi negoti nil siet, als ob es nichts zu tun gäbe, Plaut.: nisi negotium est (wenn du nicht eine B. hast, wenn du nichts zu tun hast), progredere ante aedes, Plaut. – oft mit dem Nbbegr. der Schwierigkeit, Mühsal, Hudelei, Verlegenheit, satis negotii habui (hatte genug zu tun) in sanandis vulneribus (provinciae), Cic.: cum Epicuro hoc plus negotii est, mit diesem Epikur haben wir mehr zu tun (= er macht uns mehr zu schaffen), Cic.: neque esse quicquam negotii (es sei keine schwierige Aufgabe)... hanc sub sarcinis adoriri, Caes.: quid negotii est (was ist es für eine [schwere] Aufgabe) poëtarum portenta convincere? Cic.: interfecto (illo) nihil habituri negotii essent, würden sie
    ————
    Ruhe haben, Nep. – sed quid negotii est? quamobrem succenses mihi? was soll das bedeuten (was ist denn los)? warum zürnst du mir? Plaut.: u. so quid hoc est negotii (was ist das für eine Wirtschaft), neminem meum dictum magni facere? Plaut.: neque de hac re negotium est, quin occĭdam, es leidet keinen Zweifel, ich komme um, Plaut. – quod beatum est, id nec habet nec exhibet cuiquam negotium, hat weder, noch macht es Beschwerde, Cic.: u. so negotium alci exhibere od. facessere, Cic., od. facere, Quint., jmdm. Händel, Unannehmlichkeiten machen od. verursachen, jmdm. Verlegenheiten bereiten, jmdm. zu schaffen machen: ut forte negotium magiae facessitur, Apul. apol. 54: alci multum negotii concinnare, jmdm. viel zu schaffen machen, Sen.: alci plus negotii facere (mehr zu schaffen machen), quam etc., Iustin.: sin (eritis secuti) illam alteram (sententiam), nescio an amplius mihi negotii contrahatur, eine Verlegenheit in größerem Umfang mir bereitet werde, Cic.: ne forte negoti incutiat tibi quid sanctarum inscitia legum, Hudeleien macht, Hor.: istā tuā benignitate magnum mihi negotium peperisti, hast du mich sehr in Verlegenheit gebracht, Fronto. – Pompeio est negotium cum Caesare, hat es mit C. zu tun = liegt im Zwist mit ihm, Cael. in Cic. ep. – u. die adverb. Ausdrücke: nullo negotio, Cic., u. sine negotio, Nep., ohne viele Umstände, Schwierigkeit: recenti negotio,
    ————
    auf frischer Ta, Cic.: facili negotio, mit leichter Mühe, Aur. Vict.: ebenso levi negotio, Amm.: magno negotio, mit großer Schwierigkeit, Cels. u. Auct. b. Alex.: in magno negotio habuit m. folg. Infin., er hielt es für sehr wichtig, Suet. Caes. 23, 2. – 2) insbes., die dem öffentlichen Dienste gewidmete Tätigkeit, der Staatsdienst, qui in optima re publica... eum vitae cursum tenere potuerunt, ut vel in negotio sine periculo, vel in otio cum dignitate esse possent, Cic.: postremo non labor meus, non requies, non negotium, non otium, non forenses res, non domesticae... carere diutius tuo consilio ac sermone possunt, Cic. – so auch im Plur. = Geschäftigkeit im öffentl. Dienst, maius commodum ex otio meo quam ex aliorum negotiis rei publicae venturum, Sall.: a negotiis in otium conversa civitas, Vell.
    II) übtr.: A) eine einzelne Beschäftigung = das Geschäft, der Auftrag, die Aufgabe, 1) im allg.: negotia maritima, überseeische Handelsgeschäfte, Plaut.: negotia privata, domestica, Cic.: negotium familiare, Symm.: negotia servilia, Sall.: negotia, quae ingenio exercentur, Sall.: alci id negotii dare, Cic. (vgl. id mihi da negoti, dafür laß mich nur sorgen, Ter.): dare alci negotium, ut etc., Cic. (vgl. id dare sibi negoti, ut etc., darauf sehen, daß usw., Ter.): dare alci neg., qui (daß er) etc., Cic.: dare alci neg., ne etc., Suet.: dare alci neg. m. folg. bl. Coniunctiv,
    ————
    Nep. Dat. 9, 3. Liv. 3, 4, 9: dare alci neg. m. folg. Infin., Tac. ann. 6, 12: dare alci neg. m. Genet. Gerund., Suet. Tib. 34, 1: alci mandare negotia, Cic.: negotium suscipere, Cic.: alcis negotium agere, Cic.: negotium transigere, Cic.: negotium conficere, Caes., perficere, Liv.: alcis negotia explicare, Cic., explicare et expedire, Cic.: ex hoc negotio emergere, Cic.: negotio desistere, Caes.: procurare alcis negotia od. alcis rationes negotiaque, jmds. Geschäftsträger sein, Cic.: in alienis negotiis detineri, Cic.: aliquo maiore negotio detineri, Cornif. rhet.: nondum in negotio versari, Cic.: negotiis familiaribus impeditus, Cornif. rhet.: aliquo negotio intentus, Sall.: erat in eo litterarum et negotiorum ingens scientia, Aur. Vict. – u. allgem., wie unser Geschäft, Angelegenheit, Sache, neg. alienum, Curt.: neg. ineptum (näml. gratulari), Cic.: aliena negotia agere, Curt. – 2) insbes.: a) das Staatsgeschäft, die Staatsangelegenheit, die Unterhandlung u. dgl., negotia publica, Staatsgeschäfte, Amtsgeschäfte im allg., Cic. u.a., u. öffentliche Pachtgeschäfte, Plaut.: negotia forensia, Cic.: negotia Leptitanorum, Sall.: inter haec negotia, Sall. – b) v. Kampf u. Aufruhr usw. = Gefecht, Unternehmen, facies negotii, der Anblick des Kampfes, Sall.: quod negotium poscebat, Sall.: infecto negotio, unverrichteter Sache, Sall. – transactum negotium, Suet.: in ipso negotio plures affuturos, Suet.; vgl. Bremi Suet.
    ————
    Caes. 80. – c) das Handelsgeschäft, Geldgeschäft, gew. im Plur., habere negotia vetera in Sicilia, Cic.: habere permagna negotia Clazomenis, Hor.: negotii gerentes, Geschäftsleute, negotii bene gerentes, gute Geschäftsleute, Cic. – m. Anspielung, postquam omnis res mea Ianum ad medium fracta est, aliena negotia curo, excussus propriis, Hor. – d) das Rechtsgeschäft, die Rechtssache, der Rechtsfall, Quint., Suet. u. ICt.; vgl. Bremi Suet. Aug. 32. – e) das Hauswesen, die häuslichen-, Privatangelegenheiten, erat Nabdalsae Numida quidam negotiorum curator, Privatsekretär, Sall.: negotium male gerere, schlechte Wirtschaft treiben, Cic.: praeclare suum negotium gerere, Cic. – B) äußere Lage, Umstände, Verhältnisse, atrox, Sall.: ita negotium est, so ist die Lage, so erheischen es die Umstände, so ist es durchaus notwendig, Plaut. (s. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 522): suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, Sall. – C) meton., wie χρημα, v. Menschen = ein Stück, Wesen, Teucris illa lentum n., Cic.: Callisthenes quidem vulgare et notum n., Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > negotium

  • 3 negotium

    nĕgōtĭum, ĭi (i), n. [nec + otium absence de loisir]: [st1]1 [-] occupation, activité, besogne, travail, affaire, ce qui reste à faire.    - nihil habet negotii, Cic.: il n'a rien à faire.    - otium negotii inopiā constitutum, Cic.: loisir imposé par le manque d'affaires.    - discurrere in multa negotia, Sen.: changer sans cesse d'occupations.    - quid vobis istic negotii in meo (agro) est? Cic. Tull. 20: qu'avez-vous à faire ici sur mes terres?    - negotium suum gerere otiose: s’occuper uniquement de ses affaires personnelles sans se mêler de politique.    - memento consilii me hoc esse negotium magis aliquanto quam fortunae putare, Cic.: souviens-toi qu'à mon avis c'est affaire de sagesse bien plus que de chance.    - ii qui suum negotium gerunt otiosi, Cic.: ceux qui s'occupent de leurs propres affaires sans se mêler de politique.    - carbonarium negotium exercuit, V.-Aur.: il exerça le métier de charbonnier. [st1]2 [-] occupation politique, devoir, fonction, opération; charge, soin, obligation (d'un magistrat).    - in negotio esse, Cic.: occuper des fonctions publiques.    - negotium dare alicui ut... Cic.: charger qqn de, donner à qqn la mission de.    - cum tibi sorte obtigisset uti jus diceres, quantum negoti haberes numquam cogitasti? Cic. Verr.: quand le sort t'eut désigné pour rendre la justice, n'as-tu pas réfléchi à l'importance de ta fonction?    - in magno negotio habuit + inf. Suet.: il eut grand soin de. [st1]3 [-] au plur. les affaires publiques, le gouvernement.    - negotia (publica), Cic.: l'administration, le gouvernement.    - negotia pro solatiis accipiens, Tac.: cherchant sa consolation dans les soins de l'empire. [st1]4 [-] affaire d'argent, intérêts, négoce.    - magna in tua provincia negotia habet, Cic.: il a dans ton gouvernement des intérêts considérables.    - ne Bithyna negotia perdas, Hor.: pour ne pas perdre le bénéfice de tes affaires en Bithynie. [st1]5 [-] affaire difficile, difficulté, peine, embarras, tracas, désagrément.    - negotii est: c’est une affaire, il y a difficulté à.    - quid est negotii convincere: quelle difficulté y a-t-il à démontrer...?    - nihil est negoti rem publicam reciperare: ce n'est pas une affaire de restaurer l'Etat.    - magno negotio, Cels.: à grand-peine    - nullo negotio, Cic.: sans peine, sans difficulté.    - sine negotio, Nep.: sans peine, sans difficulté.    - nihil negotii est + prop. inf.: il n'est pas difficile de.    - quid est negotii + inf.: est-il malaisé de...?    - satis negotii habeo in + abl. Cic.: j'ai assez à faire de...    - negotium alicui contrahere (facessere, concinnare): créer (susciter) des embarras à qqn, causer des désagréments à qqn.    - negotio aliquem solvere, Cic.: tirer qqn d'affaire.    - habere negotium cum aliquo, Liv.: avoir affaire à qqn.    - Pompeio est negotium cum Caesare: Pompée a des difficultés avec César.    - neque de hac re negotium est quin... Plaut.: et il n'y a pas d'obstacle à ce que... [st1]6 [-] affaire judiciaire, contestation, procès.    - negotia forensia, Cic.: les affaires du barreau.    - affligere negotium, Suet.: faire perdre un procès. [st1]7 [-] état des affaires, événement, situation; chose, objet; être, créature (negotium = res).    - suam culpam ad negotia transferre, Sall.: s'en prendre aux circonstances.    - inter haec negotia, Sall.: pendant ce temps-là.    - in atroci negotio, Sall.: dans une grave conjoncture.    - Teucris illa lentum negotium est, Cic.: cette Troyenne est une créature lente.
    * * *
    nĕgōtĭum, ĭi (i), n. [nec + otium absence de loisir]: [st1]1 [-] occupation, activité, besogne, travail, affaire, ce qui reste à faire.    - nihil habet negotii, Cic.: il n'a rien à faire.    - otium negotii inopiā constitutum, Cic.: loisir imposé par le manque d'affaires.    - discurrere in multa negotia, Sen.: changer sans cesse d'occupations.    - quid vobis istic negotii in meo (agro) est? Cic. Tull. 20: qu'avez-vous à faire ici sur mes terres?    - negotium suum gerere otiose: s’occuper uniquement de ses affaires personnelles sans se mêler de politique.    - memento consilii me hoc esse negotium magis aliquanto quam fortunae putare, Cic.: souviens-toi qu'à mon avis c'est affaire de sagesse bien plus que de chance.    - ii qui suum negotium gerunt otiosi, Cic.: ceux qui s'occupent de leurs propres affaires sans se mêler de politique.    - carbonarium negotium exercuit, V.-Aur.: il exerça le métier de charbonnier. [st1]2 [-] occupation politique, devoir, fonction, opération; charge, soin, obligation (d'un magistrat).    - in negotio esse, Cic.: occuper des fonctions publiques.    - negotium dare alicui ut... Cic.: charger qqn de, donner à qqn la mission de.    - cum tibi sorte obtigisset uti jus diceres, quantum negoti haberes numquam cogitasti? Cic. Verr.: quand le sort t'eut désigné pour rendre la justice, n'as-tu pas réfléchi à l'importance de ta fonction?    - in magno negotio habuit + inf. Suet.: il eut grand soin de. [st1]3 [-] au plur. les affaires publiques, le gouvernement.    - negotia (publica), Cic.: l'administration, le gouvernement.    - negotia pro solatiis accipiens, Tac.: cherchant sa consolation dans les soins de l'empire. [st1]4 [-] affaire d'argent, intérêts, négoce.    - magna in tua provincia negotia habet, Cic.: il a dans ton gouvernement des intérêts considérables.    - ne Bithyna negotia perdas, Hor.: pour ne pas perdre le bénéfice de tes affaires en Bithynie. [st1]5 [-] affaire difficile, difficulté, peine, embarras, tracas, désagrément.    - negotii est: c’est une affaire, il y a difficulté à.    - quid est negotii convincere: quelle difficulté y a-t-il à démontrer...?    - nihil est negoti rem publicam reciperare: ce n'est pas une affaire de restaurer l'Etat.    - magno negotio, Cels.: à grand-peine    - nullo negotio, Cic.: sans peine, sans difficulté.    - sine negotio, Nep.: sans peine, sans difficulté.    - nihil negotii est + prop. inf.: il n'est pas difficile de.    - quid est negotii + inf.: est-il malaisé de...?    - satis negotii habeo in + abl. Cic.: j'ai assez à faire de...    - negotium alicui contrahere (facessere, concinnare): créer (susciter) des embarras à qqn, causer des désagréments à qqn.    - negotio aliquem solvere, Cic.: tirer qqn d'affaire.    - habere negotium cum aliquo, Liv.: avoir affaire à qqn.    - Pompeio est negotium cum Caesare: Pompée a des difficultés avec César.    - neque de hac re negotium est quin... Plaut.: et il n'y a pas d'obstacle à ce que... [st1]6 [-] affaire judiciaire, contestation, procès.    - negotia forensia, Cic.: les affaires du barreau.    - affligere negotium, Suet.: faire perdre un procès. [st1]7 [-] état des affaires, événement, situation; chose, objet; être, créature (negotium = res).    - suam culpam ad negotia transferre, Sall.: s'en prendre aux circonstances.    - inter haec negotia, Sall.: pendant ce temps-là.    - in atroci negotio, Sall.: dans une grave conjoncture.    - Teucris illa lentum negotium est, Cic.: cette Troyenne est une créature lente.
    * * *
        Negotium, negotii. Cic. Affaire, Negoce, Charge, Soing.
    \
        Negotii plenus. Plaut. Plein d'affaires, Qui ha force affaires, et qui est fort empesché, Encombré d'affaires.
    \
        Sed quid negotii, quamobrem succenses mihi? Plaut. Mais pourquoy est ce que tu te courrouces à moy?
    \
        Lautum negotium. Cic. Id est, egregium. Excellent.
    \
        Non sine negotio. Plin. Non pas sans peine, Mal aiseement.
    \
        Nullo negotio. Ci. Facilement, Aiseement, Sans difficulté, Sans peine.
    \
        Nullo negotio occisus. Cic. Pour peu d'argent.
    \
        Dare negotium. Caesar, Dat negotium Senonibus, vti ea quae apud eos gerantur, cognoscant. Donne charge de, etc.
    \
        Exhibere alicui negotium. Cic. Luy faire de la fascherie, Le molester, Le harceler, Luy bailler bien des affaires.
    \
        Facessere negotium alicui, Idem. Cic. Donner ennuy et fascherie, Accuser et mettre en danger par accusation.
    \
        Sui negotii bene gerens. Cice. Qui fait bien ses besongnes et affaires.
    \
        Plurimum in eo negotii habui. Cic. J'ay eu fort affaire à cela, et y ay fort travaillé.
    \
        Molestis operosisque negotiis implicari. Cic. Estre encombré d'affaires.
    \
        Propere et celeriter obiectum est mihi negotium. Plaut. On m'a baillé fort à faire, On m'a bien baillé de la besongne.
    \
        Offerre se negotiis alienis. Iulianus. Se presenter et offrir ou ingerer de faire les affaires d'autruy sans mandement.
    \
        Tanto negotio, tantis opibus oppidum oppugnabam. Cic. A si grande peine.
    \
        Nullo negotio recuperari aliquid posse. Asinius Pollio Ciceroni. Facilement.
    \
        Subire negotium. Quintil. Prendre la charge de quelque affaire, Se charger de, etc. Entreprendre.
    \
        Est mihi negotium. Plaut. J'ay à faire.
    \
        Mirabar quid hic negotii esset tibi. Terent. Quel affaire tu avois ici.
    \
        Pompeio cum Caesare est negotium. Caelius ad Ciceronem. Pompee ha quelque affaire avec Cesar.
    \
        Ita negotium est. Plaut. L'affaire le requiert ainsi.
    \
        Sic verba hic facio, quasi negotii nihil siet. Plaut. Comme si je n'avoye que faire.
    \
        Quam scilicet comprimere nihil est negotii. Cic. Il n'y a que faire, Il est facile.
    \
        Magnum negotium est nauigare, atque id mense Quintili. Cic. C'est grande peine et travail.
    \
        Non id mihi negotium fuit. Gellius. J'avoye bien autre chose à penser. B.
    \
        Suscipere, administrare, et conficere negotium. Cic. Entreprendre, Faire et parfaire.

    Dictionarium latinogallicum > negotium

  • 4 negotium

    negōtium, ī n. [ nec + otium ]
    1) занятие, дело, работа, деятельность ( negotia domestica C)
    n. publicum Pl, C, Sl etc. — государственное дело, общественная работа, тж. должность, пост
    n. alicui dare C, Nep, T etc. (mandare C) — возложить на кого-л. (поручить кому-л.) дело
    n. gerĕre (agere) C, QC etc.вести дело (дела)
    quid negotii est? Pl — в чём дело?, что такое? (ср. 2.)
    2) трудность, трудное дело, беспокойство (n. magnum G; satis habui negotii C)
    facĭli (lĕvi) negotio AV, Amm — без особого труда, легко
    3) неприятность, хлопоты ( molestis negotiis implicari C)
    facessĕre C (facere O, exhibēre C) alicui negotia — наделать кому-л. хлопот
    4) обстоятельства, положение ( in atrōci negotio Sl)
    5) военное предприятие, сражение, бой
    6) личность, создание, субъект (n. lentum, notum C)

    Латинско-русский словарь > negotium

  • 5 negotium

    1) занятие, дело: a) особ. ведение имущественных дел, negotia (alterius) gerere;

    negot. gestorum actio (Gai. IV. 33), negotiorum gestor (см. gerere s. 4);

    suum neg. gerere (1. 6 § 3. 4 D. 3, 5. 1. 9 § 1 D. 12, 4. 1. 42 D. 13, 7. 1. 27 § 2 D. 16. 1. 1. 12 § 6 D. 20, 4. 1. 9 § 4 D. 42, 5. 1. 5 pr. D. 44, 7);

    negotium dare alicui = mandare (1. 6 § 1 D. 3, 4. 1. 8 § 4 D. 42, 5. 1. 9 § 8 D. 48, 19);

    neg. publicum agere (1. 74 D. 3, 3. 1. 7 pr. D. 3, 4. 1. 42 D. 4, 6. 1. 15 D. 4, 8. 1. 5 D. 3, 1. 1. 45 § 4 D. 27, 1. 1. 6 D. 27, 2. 1. 13 pr. D. 33, 1. 1. 51 § 1 D. 40, 4);

    pecuniae neg. (1. 37 § 1 D. 3, 5);

    neg. hereditaria (см.), forensia (см.);

    b) юридическое действие, сделка, особ. договор, соглашение, neg. contrahere (1. 32 D. 12, 1. 1. 2 pr. 1. 33 D. 12, 6. 1. 35 pr. D. 19, 2. 1. 49 D. 24, 1. 1. 14 D. 26, 8. 1. 70 § 2 D. 30. 1. 2 § 2. 1. 5 § 1. 1. 57 D. 44, 7. 1. 5 D. 50, 17. 1. 50 pr. D. 23, 3. 1. 3 D. 42, 5. 1. 2 § 1 D. 44, 7. 1. 48 eod. 1. 1 § 8 D. 9, 3. 1. 17 § 3 D. 13, 6. 1. 1 pr. D. 19, 3. 1. 15 D. 19, 5. 1. 19 pr. eod. 1. 22 eod.);

    venditionis (1. 31 D. 2, 14. 1. 20 § 3 D. 28, 1. 1. 33 D. 12, 6. 1. 35 § 3 D. 39, 6); как сделка возмездная прот. donatio, neg. potius gestum videri, quam donationem intervenisse (1. 58 pr. D. 24, 1. cf. 1. 24 § 4 D. 24, 3. 1. 14 D. 43, 26);

    cp. тк. 1. 4 § 1 D. 11, 5, где игра, 1. 4 D. 11, 6, где деятельность т. н. mensor'а (1. 1 C. 2, 13), где ведение процесса считается negotium; с) торговля, ремесло;

    neg. gerere, = quaestum exercere, lenocinium facere (1. 4 § 2 D. 3, 2. 1. 1 pr. D. 14, 1. cf. 1. 3. 5 pr. D. 14, 3);

    mensae neg., банкирство (1. 77 § 16 D. 31. cf. 1. 19 § 1 D. 14, 3); торговое дело (1. 19 § 2 eod. 1. 47 § 6. 1. 58 pr. D. 26, 7. 1. 88 § 3 D. 31).

    2) спор, процесс, finitum neg. = causa decisa (1. 7 C. 1, 18);

    exceptio transacti neg. (1. 17 D. 2, 15);

    neg. civile, criminale (1. 4 C. 3 8. 1. 12 C. 7, 62);

    neg. status (1. 7 C. 7, 19. 1. 9 D. 1, 18. 1. 5 D. 1, 22. 1. 64 D. 42, 1. 1. 24 pr. D. 49, 1. 1. 1 pr. § 1. 1. 3 § 3 D. 3, 6. 1. 5 pr. D. 37, 15. 1. 34 D. 49, 14. 1. 16 § 1 D. 50, 7).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > negotium

  • 6 gerere

    1)носить, telum (l. 11 § 2 D. 48, 6). 2) совершать, действовать, особ. о юридических действиях (1. 58 pr. D. 50, 16. cf. 1. 19 eod. 1. 1 § 1 1. 7 pr. D. 4, 4. 1. 1 D. 4, 2. 1. 1 pr. § 2 1. 3 § 1 D. 42, 8);

    pro herede gerere, когда наследник действует как heres, напр. управляет имением завещателя, то можно заключить, что он приобрел насдедство (§ 7 J. 2, 19. 1. 20 seq. D. 29, 2);

    pro hered. gestio (geritio), совершение со стороны наследника таких действий, из которых несомненно можно заключить о желании его сделаться наследником, противоп. aditio (1. 14 § 8 D. 11, 7);

    gestio pro herede (Gai. II. 166. 176. 178. III. 85. 87).

    3) совершать юрид. акт, заключать договор, aliquid negotii gerere (1. 33 D. 12, 16. 1. 2 § 1 D. 44, 7);

    geritur negotium invicem (1. 17 § 3 D. 13, 6);

    ger. contr. (1. 13 C. 5, 6).

    4) отправлять, исполнять, заведовать, ger. magistratum (1. 9 D. 1, 6. 1. 7 D. 50, 8. 1. 2 pr. D. 50, 17), potestatem (1. 1 pr. D. 1, 11), honores (1. 1 § 3 D. 1, 13. 1. 14 § 5. D. 50, 4), curam, tutelam (1. 1 § 6 D. 3, 1. 1. 1 pr. 1. 3 § 1. 7. 8. 1. 5 § 1 seq. 1. 12 pr. 1. 18. 27. 37 pr. 55 pr. D. 26, 1. 1. 1 § 19 D. 27, 3), bona, patrimonium, rem s. res alicuius (l. 5 § 3 D. 15, 3. 1. 23 pr. D. 33, 8. 1. 101 § 4 D. 35, 1. 1. 6 pr. C. 4, 29), rempublic. (1. 11 pr. D. 22, 1), rationes (1. 52 § 1 D. 10, 2. 1. 9 D. 34, 3. 1. 13 § 2 D. 40, 4), negotia (alterius), вести дела другого, без уполномочия и не по обязанности службы;

    negotiorum gest. actio (tit. D. 3, 5. C. 2, 19);

    negotiorum gestor, произвольный ходатай, фактический представитель (1. 24 pr. D. 49, 1);

    gestus, ведение чужих дел (1. 6. § 11D. 3, 5); особ. о деятельности опекуна(1. 5 § 21. 23 D. 26, 7. 1. 3 § 9. 10. D. 26, 10. 1. 1 § 13 D. 27, 3. 1. 14 § 1 D. 46, 3).

    5) заниматься, negotium (sc. lenocinium) gerere (1. 4 § 2 D. 3, 2). 6) иметь, fiduciam gerere (l. 9 C. 4, 26). 7) se gerere, вести себя, поступать, negligenter se ger. (1. 9 § 4 D. 50, 8. 1. 10. 11 D. 40, 12. 1. 27 § 2 D. 48, 10).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > gerere

  • 7 gero

    gĕro, ĕre, gessi, gestum - tr. -    - Lebaigue P. 543 et P. 544. [st1]1 [-] porter qq part qqch.    - gerere terram, Liv. 7, 6, 2: transporter de la terre.    - gerere saxa in muros, Liv. 28, 19, 13: porter (transporter) des pierres pour les murs.    - caput abscisum spiculo gerens, Liv. 4, 19, 5: portant au bout d'une pique la tête détachée du tronc. [st1]2 [-] porter sur soi, avec soi.    - gerere vestem, Lucr. 5, 1420: porter un vêtement. --- cf. Nep. Dat. 3, 1.    - in capite galeam, dextra manu clavam gerere, Nep. Dat. 3, 2: porter sur sa tête un casque, dans sa main droite un bâton.    - virginis os habitumque gerens, Virg. En. 1, 315: portant les traits et le costume d'une jeune fille.    - semina rerum permixta gerit tellus, Lucr. 6, 790: la terre porte en elle un mélange confus de germes. --- cf. Lucr. 6, 539. [st1]3 [-] [d'où] produire.    - fruges gerit terra, Varr. L. 5, 64: la terre produit les moissons. --- cf. Virg. G. 2, 70 ; Ov. Tr. 3, 12, 6, etc. [st1]4 [-] fig. porter, tenir, avoir, faire paraître.    - gerere personam, Cic. Off. 1, 115: tenir un rôle.    - gerere personam civitatis, Cic. Off. 1, 132: représenter la cité.    - gerere cognomen, Sen. Ep. 91, 17: porter un surnom.    - [d'où, postclass.] gerere aliquem: jouer le personnage de qqn, se comporter en telle personne.    - gerere principem, Plin. Pan. 44: se comporter en empereur. --- cf. Just. 32, 3, 1; V. Max. 9, 1, 9.    - gerere fortem animum, Sall. J. 107, 1: montrer du courage.    - cum multis graves inimicitias gerere, Cic. Caecil. 66: entretenir de graves inimitiés avec bien des personnes. --- cf. Cic. Cael. 32 ; Caes. BC. 1, 3, 4.    - gerere amicitiam, Cic. Fam. 3, 8, 5: entretenir des sentiments d'amitié.    - gerere odium in aliquem, Liv. 28, 22, 2: entretenir des sentiments de haine contre qqn.    - [absolt] aliter atque animo gerebat, Sall. J. 72, 1: contrairement à sa pensée.    - prae se gerere = prae se ferre: porter devant soi, montrer. --- Cic. Inv. 2, 30 ; 2, 157. [st1]5 [-] porter une chose, s'en charger.    - cf. Varr. L. 6, 77. [st1]6 [-] faire, accomplir, exécuter.    - statuere utrum illi qui istam rem gesserunt homicidae sint an vindices libertatis, Cic. Phil. 2, 30: décider si les auteurs de cette action dont tu parles [meurtre de César] sont des assassins ou les vengeurs de la liberté.    - haec dum Romae geruntur, Cic. Quinct. 28: pendant que tout cela se passe à Rome.    - [t. mil.] rem gerere: exécuter une entreprise de guerre, combattre.    - res geritur, Cic. Phil. 8, 17: l'affaire (la bataille) est engagée.    - gladio comminus rem gerere, Caes. BG. 5, 44, 11: s'escrimer de près avec l'épée.    - occasio rei bene gerendae, Caes. BG. 5, 57, 1: occasion de remporter un succès.    - male re gesta, Caes. BG. 1, 40, 12: après un échec, un échec étant essuyé. --- cf. Liv. 2, 17, 4.    - [même sens avec negotium, Caes. BG. 3, 18, 5, etc].    - quid negotii geritur? Cic.: que se passe-t-il ?    - [vie privée]: rem ou negotium gerere: mener, administrer une affaire, ses propres affaires. --- cf. Cic. CM 22 ; Att. 16, 2, 2 ; Cat. 2, 21; Com. 32, etc. [st1]7 [-] [vie politique] accomplir, exécuter.    - gerere rem publicam: exercer des fonctions publiques, se charger des affaires publiques. --- cf. Cic. Rep. 1, 12.    - rem publicam bene gerere, Cic. Br. 103: faire de bonne politique.    - mais superatis hostibus, optime re publica gesta, Cic. Verr. 3, 185: après avoir triomphé des ennemis et rempli excellemment leur mission officielle.    - cf. Cic. Prov. 14 ; Liv. 2, 24, 5.    - rem publicam gerere et administrare, Cic. Fin. 3, 68: prendre en mains et administrer les affaires publiques.    - gerere magistratum, Cic. Sest. 79: exercer une magistrature.    - gerere praeturam, Cic. Verr. 4, 136: exercer la préture. [st1]8 [-] diriger (la guerre).    - gerere bellum: - [abcl]a - avoir la conduite de la guerre (en parl. du général). - [abcl]b - faire la guerre, être en guerre. --- Cic. Rep. 2, 15 ; 1, 25 ; etc.    - (bellum) quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere (gesserunt), Liv. 21: (guerre) que les Carthaginois, sous la conduite d'Annibal, firent au peuple romain.    - ad Syracusas terra marique geritur res, Liv. 25, 6: à Syracuse, on fait la guerre sur terre et sur mer.    - terra marique communi consilio rem gerere, Liv. 28, 23: mener d'un commun accord les opérations sur terre et sur mer.    - res gestae: choses accomplies, actions aussi bien civiles que politiques ou militaires.    - res tuae gestae, res gestae alicujus: tes actions, les actions accomplies par qqn, les hauts faits, les exploits. --- cf. Cic. Marc. 25 ; Fin. 5, 52 ; Dej. 12 ; Verr. 5, 25 ; etc.    - plur. n. gesta, orum: exploits. --- Nep. Them. 4, 6 ; Han. 13, 3 ; Liv. 6, 1, 3 ; 8, 40, 5. [st1]9 [-] passer (le temps...).    - gerere aetatem cum aliquo, Sulp. Fam. 4, 5, 3: passer sa vie avec qqn.    - adolescentiae tempus gerere, Suet. Dom. 1: passer sa jeunesse.    - annum gerens aetatis sexagesimum et nonum, Suet. Vesp.: dans sa soixante-neuvième année.    - annos gerens proxime quadraginta, Aur. Vict.: âgé de presque quarante ans. [st1]10 [-] morem gerere.    - gerere morem alicui: faire la volonté de qqn, déférer aux désirs de qqn, complaire à qqn, obéir à qqn.    - geram tibi morem et ea quae vis, ut potero, explicabo, Cic. Tusc. 1, 9, 17: je me plierai à ton désir et ce qui t'intéresse, je vais te l'expliquer de mon mieux.    - ut homo est, ita morem geras, Ter. Ad. 432: comme est chacun, il faut s'y faire.    - utrique a me mos gestus est, Cic. Att. 2, 16, 3: j'ai fait plaisir à tous les deux. [st1]11 [-] gerere se + adv. ou expression équivalente: se comporter, se conduire.    - se gerere pro + abl.: se comporter en.    - se gerere pro cive, Cic. Arch. 11: se comporter en citoyen. --- cf. Liv. 32, 2, 6.    - se gerere turpiter, Plin. Ep. 2, 12, 4: se conduire honteusement.    - gerere se matrem: se conduire en mère.    - se gerere aliquo modo: se comporter de telle ou telle manière.    - se gerere summissius, Cic. Off. 1, 90: se comporter avec plus de modestie, avoir une conduite plus modeste. --- cf. Cic. Off. 1, 98 ; Tusc. 2, 48, etc.    - ita se gerere ut... Cic. Verr. 4, 72: se comporter (se conduire) de telle manière que...    - [avec attribut] se gerere medium, Liv. 2, 27, 3: se montrer neutre.    - se gerere et exercitum more majorum, Sall. J. 55, 1: traiter soi-même et l'armée à la manière des ancêtres. --- cf. Sall. J. 85, 47.
    * * *
    gĕro, ĕre, gessi, gestum - tr. -    - Lebaigue P. 543 et P. 544. [st1]1 [-] porter qq part qqch.    - gerere terram, Liv. 7, 6, 2: transporter de la terre.    - gerere saxa in muros, Liv. 28, 19, 13: porter (transporter) des pierres pour les murs.    - caput abscisum spiculo gerens, Liv. 4, 19, 5: portant au bout d'une pique la tête détachée du tronc. [st1]2 [-] porter sur soi, avec soi.    - gerere vestem, Lucr. 5, 1420: porter un vêtement. --- cf. Nep. Dat. 3, 1.    - in capite galeam, dextra manu clavam gerere, Nep. Dat. 3, 2: porter sur sa tête un casque, dans sa main droite un bâton.    - virginis os habitumque gerens, Virg. En. 1, 315: portant les traits et le costume d'une jeune fille.    - semina rerum permixta gerit tellus, Lucr. 6, 790: la terre porte en elle un mélange confus de germes. --- cf. Lucr. 6, 539. [st1]3 [-] [d'où] produire.    - fruges gerit terra, Varr. L. 5, 64: la terre produit les moissons. --- cf. Virg. G. 2, 70 ; Ov. Tr. 3, 12, 6, etc. [st1]4 [-] fig. porter, tenir, avoir, faire paraître.    - gerere personam, Cic. Off. 1, 115: tenir un rôle.    - gerere personam civitatis, Cic. Off. 1, 132: représenter la cité.    - gerere cognomen, Sen. Ep. 91, 17: porter un surnom.    - [d'où, postclass.] gerere aliquem: jouer le personnage de qqn, se comporter en telle personne.    - gerere principem, Plin. Pan. 44: se comporter en empereur. --- cf. Just. 32, 3, 1; V. Max. 9, 1, 9.    - gerere fortem animum, Sall. J. 107, 1: montrer du courage.    - cum multis graves inimicitias gerere, Cic. Caecil. 66: entretenir de graves inimitiés avec bien des personnes. --- cf. Cic. Cael. 32 ; Caes. BC. 1, 3, 4.    - gerere amicitiam, Cic. Fam. 3, 8, 5: entretenir des sentiments d'amitié.    - gerere odium in aliquem, Liv. 28, 22, 2: entretenir des sentiments de haine contre qqn.    - [absolt] aliter atque animo gerebat, Sall. J. 72, 1: contrairement à sa pensée.    - prae se gerere = prae se ferre: porter devant soi, montrer. --- Cic. Inv. 2, 30 ; 2, 157. [st1]5 [-] porter une chose, s'en charger.    - cf. Varr. L. 6, 77. [st1]6 [-] faire, accomplir, exécuter.    - statuere utrum illi qui istam rem gesserunt homicidae sint an vindices libertatis, Cic. Phil. 2, 30: décider si les auteurs de cette action dont tu parles [meurtre de César] sont des assassins ou les vengeurs de la liberté.    - haec dum Romae geruntur, Cic. Quinct. 28: pendant que tout cela se passe à Rome.    - [t. mil.] rem gerere: exécuter une entreprise de guerre, combattre.    - res geritur, Cic. Phil. 8, 17: l'affaire (la bataille) est engagée.    - gladio comminus rem gerere, Caes. BG. 5, 44, 11: s'escrimer de près avec l'épée.    - occasio rei bene gerendae, Caes. BG. 5, 57, 1: occasion de remporter un succès.    - male re gesta, Caes. BG. 1, 40, 12: après un échec, un échec étant essuyé. --- cf. Liv. 2, 17, 4.    - [même sens avec negotium, Caes. BG. 3, 18, 5, etc].    - quid negotii geritur? Cic.: que se passe-t-il ?    - [vie privée]: rem ou negotium gerere: mener, administrer une affaire, ses propres affaires. --- cf. Cic. CM 22 ; Att. 16, 2, 2 ; Cat. 2, 21; Com. 32, etc. [st1]7 [-] [vie politique] accomplir, exécuter.    - gerere rem publicam: exercer des fonctions publiques, se charger des affaires publiques. --- cf. Cic. Rep. 1, 12.    - rem publicam bene gerere, Cic. Br. 103: faire de bonne politique.    - mais superatis hostibus, optime re publica gesta, Cic. Verr. 3, 185: après avoir triomphé des ennemis et rempli excellemment leur mission officielle.    - cf. Cic. Prov. 14 ; Liv. 2, 24, 5.    - rem publicam gerere et administrare, Cic. Fin. 3, 68: prendre en mains et administrer les affaires publiques.    - gerere magistratum, Cic. Sest. 79: exercer une magistrature.    - gerere praeturam, Cic. Verr. 4, 136: exercer la préture. [st1]8 [-] diriger (la guerre).    - gerere bellum: - [abcl]a - avoir la conduite de la guerre (en parl. du général). - [abcl]b - faire la guerre, être en guerre. --- Cic. Rep. 2, 15 ; 1, 25 ; etc.    - (bellum) quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere (gesserunt), Liv. 21: (guerre) que les Carthaginois, sous la conduite d'Annibal, firent au peuple romain.    - ad Syracusas terra marique geritur res, Liv. 25, 6: à Syracuse, on fait la guerre sur terre et sur mer.    - terra marique communi consilio rem gerere, Liv. 28, 23: mener d'un commun accord les opérations sur terre et sur mer.    - res gestae: choses accomplies, actions aussi bien civiles que politiques ou militaires.    - res tuae gestae, res gestae alicujus: tes actions, les actions accomplies par qqn, les hauts faits, les exploits. --- cf. Cic. Marc. 25 ; Fin. 5, 52 ; Dej. 12 ; Verr. 5, 25 ; etc.    - plur. n. gesta, orum: exploits. --- Nep. Them. 4, 6 ; Han. 13, 3 ; Liv. 6, 1, 3 ; 8, 40, 5. [st1]9 [-] passer (le temps...).    - gerere aetatem cum aliquo, Sulp. Fam. 4, 5, 3: passer sa vie avec qqn.    - adolescentiae tempus gerere, Suet. Dom. 1: passer sa jeunesse.    - annum gerens aetatis sexagesimum et nonum, Suet. Vesp.: dans sa soixante-neuvième année.    - annos gerens proxime quadraginta, Aur. Vict.: âgé de presque quarante ans. [st1]10 [-] morem gerere.    - gerere morem alicui: faire la volonté de qqn, déférer aux désirs de qqn, complaire à qqn, obéir à qqn.    - geram tibi morem et ea quae vis, ut potero, explicabo, Cic. Tusc. 1, 9, 17: je me plierai à ton désir et ce qui t'intéresse, je vais te l'expliquer de mon mieux.    - ut homo est, ita morem geras, Ter. Ad. 432: comme est chacun, il faut s'y faire.    - utrique a me mos gestus est, Cic. Att. 2, 16, 3: j'ai fait plaisir à tous les deux. [st1]11 [-] gerere se + adv. ou expression équivalente: se comporter, se conduire.    - se gerere pro + abl.: se comporter en.    - se gerere pro cive, Cic. Arch. 11: se comporter en citoyen. --- cf. Liv. 32, 2, 6.    - se gerere turpiter, Plin. Ep. 2, 12, 4: se conduire honteusement.    - gerere se matrem: se conduire en mère.    - se gerere aliquo modo: se comporter de telle ou telle manière.    - se gerere summissius, Cic. Off. 1, 90: se comporter avec plus de modestie, avoir une conduite plus modeste. --- cf. Cic. Off. 1, 98 ; Tusc. 2, 48, etc.    - ita se gerere ut... Cic. Verr. 4, 72: se comporter (se conduire) de telle manière que...    - [avec attribut] se gerere medium, Liv. 2, 27, 3: se montrer neutre.    - se gerere et exercitum more majorum, Sall. J. 55, 1: traiter soi-même et l'armée à la manière des ancêtres. --- cf. Sall. J. 85, 47.
    * * *
        Gero, geris, gessi, gestum, gerere. Virgil. Porter.
    \
        Gerere rem aliquam. Virgil. Faire quelque chose.
    \
        Gerere. Cic. Regir, Gouverner.
    \
        Quemadmodum nos aduersus homines geramus. Cic. Comment nous nous debvons porter, gouverner, et maintenir envers les hommes.
    \
        Amicitiam gerere. Cic. Estre ami, Porter amitié, Aimer.
    \
        Animum laude dignum gerere. Cic. Avoir.
    \
        Animum muliebrem gerere. Cic. Avoir courage de femme.
    \
        Bellum gerere. Cic. Faire la guerre.
    \
        Censuram. Plin. Estre Censeur.
    \
        Consulem. Sallust. Estre Consul, Exercer l'estat de Consul.
    \
        Fidem fluxam. Plaut. N'estre point loyal, Ne tenir point sa promesse.
    \
        Formam alterius. Plaut. Representer aucun, Porter sa semblance.
    \
        Honores. Plin. iunior. Exercer dignitez et offices publiques.
    \
        Ingenium callidum genere. Plaut. Estre cauteleux et fin.
    \
        Inimicitias. Liu. Porter rancune et inimitié contre aucun, Luy vouloir mal.
    \
        Iras gerere. Plaut. Tenir courroux, Prendre querelle et se courroucer.
    \
        Iram in promptu. Plaut. Se courroucer legierement et aiseement.
    \
        Magistratum. Cic. Estre Magistrat, Exercer quelque Magistrat ou office.
    \
        Mammas. Plin. Avoir des mammelles.
    \
        Morem. Cic. Obeir, Accorder à aucun ce qu'il veult, Luy faire ce qu'il demande, Luy accorder sa requeste.
    \
        Morem animo. Terent. Faire à son plaisir.
    \
        Negotium aliquod gerere. Cic. Faire quelque affaire.
    \
        Nos aliquod nomenque, decusque gessimus. Virgil. Nous avons eu quelque bruit autresfois, ou quelque reputation.
    \
        Odium gerere. Liu. Avoir haine ou rancune contre aucun.
    \
        Onus morsu gerere. Plin. Porter quelque charge aux dents.
    \
        Partum. Plin. Estre grosse.
    \
        Personam aliquam. Cic. Se mesler de quelque estat ou profession.
    \
        Prae se gerit quandam vtilitatem haec res. Cic. Monstre quelque prouffit, Il semble de prime face, et congnoist on que ceste chose est utile et prouffitable.
    \
        Coniecturam perspicuam prae se gerit affectionis ratio. Cic. La nature d'affection baille clere conjecture de soy, On conjecture clerement quelle est l'affection de l'homme: comme s'il est joyeux, ou courroucé.
    \
        Personam ciuitatis. Cic. Representer la communaulté des citoyens.
    \
        Praeturam. Plaut. Estre preteur.
    \
        Pudorem. Plaut. Estre honteux.
    \
        Rem aliquam. Plaut. Faire, Desmesler quelque affaire.
    \
        Reuiso quidnam Chaerea hic rerum gerat. Terent. Que c'est qu'il fait.
    \
        Scio quam rem geram. Plaut. Je scay bien que je fay.
    \
        Bene rem suam gerere. Plaut. Faire bien ses besongnes, Gaigner.
    \
        Ex sententia rem aliquam gerere. Cic. A nostre souhait.
    \
        Leuiter rem gerere. Plin. Aiseement parachever quelque affaire.
    \
        Rem alicuius gerere malitiose. Cic. Faire l'affaire d'autruy malicieusement.
    \
        Res gerere. Plin. Alexandro Magno res ibi gerente. Ce pendant qu'il menoit la guerre en ce pays là.
    \
        Alias res geris. Plaut. Tu penses à autres choses, Tu n'entens pas à ce que je di.
    \
        Rempub. gerere. Cic. Manier et faire ou gouverner les affaires publiques.
    \
        Obseruant quemadmodum se vnusquisque vestrum gerat in retinenda religione. Cic. Comment il se porte et gouverne, ou maintient.
    \
        Gessit se contra disciplinam meam. Traianus ad Plinium. Il a faict contre ma, etc.
    \
        Se gerere honeste. Cic. Se gouverner honnestement.
    \
        Se gerere pro ciue. Cic. Se maintenir estre citoyen et bourgeois.
    \
        Se gessit pro haerede in trientem. Vlpian. Il s'est porté heritier pour un tiers. B.
    \
        Se gerere summissius. Cic. Se porter humblement, Estre humble.
    \
        Simultatem gerere cum aliquo. Antonius ad Ciceronem. Avoir picque avec aucun et querelle.
    \
        Societatem gerere. Cic. Manier les affaires de la compaignie et communaulté.
    \
        Speciem teli gerere. Colum. Estre de la facon.
    \
        Speciem paternam. Colum. Resembler, Porter la semblance du pere.
    \
        Tutelam ianuae. Plaut. Garder la porte.

    Dictionarium latinogallicum > gero

  • 8 Geschäft

    Geschäft, res (jede Sache, mit der man sich abgibt, beschäftigt, die man verhandelt etc.). – opus (die Arbeit, das Werk, mit dem ich mich beschäftige). – negotium (die Verrichtung, die Beschäftigung, die unsere Zeit in Anspruch nimmt, z.B. Gesch. eines Krämers, negotium tabernae). – occupatio (das Geschäftehaben, Beschäftigtsein, u. zwar so, daß wir an andere, wohl ebenfalls nötige Verrichtungen nicht denken können). – officium (jedes Berufsgeschäft). – munus (übertragenes Amt, Posten). – provincia (der Geschäftskreis, den jmd. zu besorgen hat, die Amtsverrichtungen, zunächst einer Magistratsperson, dann auch jedes andern). – quaestus (Metier als Erwerbszweig). – ratio (geschäftliches Verhältnis, Geschäftsangelegenheit); verb. res ac ratio; res rationesque (= Geschäfte). – opera (eig. Mühwaltung, z.B. distentus operā, von Geschäften: opera fabrilis iacet, die G. der Handwerker liegen danieder). – In der Redensart: »es ist das G. jmds.«, wird das deutsche Wort im Latein. selten übersetzt, z.B. es ist das G. des Richters, iudicis officium est; gew. bl. iudicis est – voll lästiger Geschäfte, mit Geschäften überhäuft, negotiosus (v. Pers. u. Dingen ); negotii [1081] plenus (vielbeschäftigt, v. Pers.); vehementer occupatus (sehr von Geschäften in Beschlag genommen, von Pers.); laboriosus (mit Arbeit geplagt, v. Pers., Ggstz. otiosus; d. i. ohne Geschäfte); operā distentus (durch Mühwaltung nach allen Seiten in Anspruch genommen). = Geschäfte halber, negotii obeundi od. bl. negotii causā: an seine G. gehen, accedere oder pergere ad negotium. – ein G. besorgen, negotium obire (sich einem G. unterziehen); negotium od. (irgend ein G.) aliquid assequi (ein G. vollziehen); negotium conficere, expedire, explicare (ein G. abmachen, erledigen, abwickeln); negotium gerere od. administrare (ein G. führen, leiten): jmds. Geschäfte besorgen, vicem alcis implere (als Stellvertreter im Amte etc.); alcis negotium gerere. alcis negotia od. alcis rationes negotiaque procurare (als Geschäftsführer od. Kommissionär); alcis rationes explicare (als Beauftragter abwickeln): seine G. besorgen, betreiben, negotium gerere: seine G. gut betreiben, besorgen, sui negotii bene gerentem esse: ein G. haben, in negotio versari; negotio implicatum esse; aliquid agendo occupatum esse: ein anderweitiges Geschäft haben, in alio negotio occupatum esse: viele Geschäfte haben, occupatissimumesse; multis negotiis (occupationibus) implicatum esse: keine Geschäfte haben, negotiis vacare, vacuum esse; otiosum esse: sein G. aufgeben, artem desinere (vom Künstler, Handwerker); mercaturam facere desinere (v. Kaufmann). – Geschäfte machen, rem gerere, verb. rem gerere et facere lucrum (übh. durch Handel Gewinn suchen); negotiari (als Geldausleiher und Kornaufkäufer); mercaturam facere. mercaturis rem quaerere (als Großkaufmann): gute G. machen, bene negotium gerere: bedeutende G. machen, mercaturam facere non ignobilem (vom Kaufmann): sich in G. einlassen, negotiis contrahendis implicari: sich mit jmd. in G. einlassen, res rationesque iungere cum alqo: mit jmd. in G. stehen, G. machen, cum alqo re ac ratione coniunctum esse; cum alqo res rationesque iunxisse. – ein G. aus etwas machen, factitare od. exercere alqd (z.B. accusationem od. accusationes): sich ein G. aus etwas machen, alqd sibi studio habere (seine Sorgfalt auf etwas wenden); mihi propositum est (auf etwas ausgehen): sich ein besonderes G. daraus machen, zu etc., id agere, ut etc.: es ist ein ehrliches G., zu etc., honestum est m. Infin.: es ist ein gefährliches G., zu etc., periculosum est mit Infin.

    deutsch-lateinisches > Geschäft

  • 9 verrichten

    verrichten, fungi oder (beharrlich) perfungi alqā re (z.B. fungi officio od. munere: und muneribus corporis: u. perf. munere, rebus amplissimis). – agere (betreiben, z.B. negotium). – gerere (der Träger, Führer von etwas sein, etwas führen, z.B. negotium). – obire (sich unterziehen). – administrare (handhaben). – exsequi (vollziehen; alle diese z.B. negotium, munus). – conficere (vollbringen, z.B. negotium). – perficere (fertig machen, z.B. velut perfectā re). – seine Geschäfte v., res suas obire; officia suaexsequi: die Geschäfte eines Königs v., regis officia et munera exsequi: ein Geschäft für jmd. (in jmds. Auftrag) v., negotium alcis procurare.

    deutsch-lateinisches > verrichten

  • 10 male

    male, Adv. (malus, a, um), Compar. pēius, Superl. pessimē, schlecht, nicht recht, übel, schlimm u. dgl. (Ggstz. bene), I) eig.: 1) von phys.u. geistiger Beschaffenheit, vom phys.u. geistigen Befinden, Ergehen usw., male olere, v. Lebl. u. v. Pers., Cic. u.a.: m. vestitus, Cic. – m. loqui, Plaut.: m. dicere, Quint. (vgl. unten no. 2, a, β). – v. Befinden, animo m. est, α) mir ist übel = nicht wohl, Plaut.; od. β) es verdrießt mich, Ter. – animo m. fit, es wird mir schlimm, übel, unwohl, Plaut.: u. so animo m. factum est huic miserae, sie wurde unwohl, ohnmächtig, Plaut.: animo m. factum cum perhibetur, was man im gemeinen Leben Ohnmacht nennt, Lucr.: peius, pessime mihi erat, es war mir übler, unwohler, sehr übel, sehr unwohl, Ov. u. Plaut. – hoc m. habet animum, das verdrießt ihn, Ter. – v. Ergehen, male mihi esse malo quam molliter, ich will lieber schlecht leben als usw., Sen.: numquam tam male est Siculis, quin aliquid facete et commode dicant, Cic. Verr. 4, 95: m. sit Antonio! dem A. soll es schlimm ergehen! den A. soll der u. jener holen! (als Verwünschungsformel), Cic.: male mi (= mihi) sit, si umquam quicquam tam enitar, es gehe mir schlimm, der Henker soll mich holen, Cic. ep.: o factum m. de Alexione! Cic.: o factum m.! o miselle passer! Catull. – quod animum in metu m. habet, Lucr.: hunc homines male habent (spielen übel mit), illum di, Sen.: suppliciis m. haberi, übel mitgenommen werden, Caes.: agmen adversariorum m. habere et carpere, belästigen, Caes. – peius victoribus Sequanis quam Aeduis victis accĭdisse, sei schlimmer ergangen, Caes. – m. audire, in schlechtem Rufe stehen, Cic.

    2) vom Verfahren u. Verhalten, nicht recht, verkehrt, schlimm, übel, a) im allg.: m. agere, einen verkehrten Weg (bei der Klage) einschlagen, Cic. (versch. v. no. d unten): ebenso m. sponsionem facere, Cic.: ante actis male credere, mißtrauen, Ov. (versch. von no. b). – alci m. facere, Übles, Böses zufügen, Plaut. u. Cic., od. unrecht tun, Cic. – alqm m. accipere, jmd. übel empfangen, α) im allg., verbis, Cic. β) im Kriege, hart mitnehmen, Nep.: in oppugnando, Lentul. b. Cic. – m. loqui, nachteilig reden, Cic.: alci m. loqui, schmähen, lästern, Plaut.: m. loqui de alqo, von jmd. schlecht (nachteilig) sprechen, Suet.: quid mali facio, cui m. dico? Plaut. (vgl. maledico bes.). – male, peius consulere alci, Nep., pessime consulere in alqm, Ter. – m. mereri de etc., s. mereono. II, B: pessime agitur cum alqo, es ist jmd. übel, schlimm daran, Cic.

    b) in bezug auf den Erfolg, α) übel, mit üblem Erfolg, ungünstig, unglücklich, zum Unglück, zum Nachteil, zum Verderben, m. rem od. negotium gerere, s. 1. gerono. I, B, 2. – m. impendĕre, zum Nachteil des Hauswesens Aufwand machen, Petron. – m. pugnare, Sall. u. Liv.: m. adversus Lusitanos pugnare, Liv. epit.: m. vivere, ärmlich (Ggstz. recte vivere), Cic. u. Hor.: m. mori, schmerzvoll sterben, Plin. ep.: fungis m. creditur, Hor.: m. (zu seinem Unglück) credere hosti, Ov. (versch. von no. 2, a): m. credam, et credam tamen, Plaut. – naves errabundae m. vagabantur, Auct. b. Afr.: m. nobile lignum, zum Verderben der Römer, Petron. – suos labores et apparatus m. cecĭdisse, Cic.: quae res m. tibi vertat, Ter. – dah. insbes. beim Handel sich zum Nachteil, bei Verben des Kaufens, Dingens = teuer, m. emere, redimere, Cic.: m. conducere, conciliare, Plaut.: u. bei Verben des Verkaufens = wohlfeil, m. vendere, Cic. – β) ohne Erfolg, erfolglos, vergeblich, m. custodita poma, Ov.: ter m. sublato ense, Ov.

    c) in bezug auf Ort u. Zeit, am unrechten Ort, zur unrechten Zeit, m. si palpere, Hor.: m. salsus (witzig), Hor.: so male dicax, Plaut. u. Macr.: m. feriati Troes, Hor.: m. sedulus, Ov.: m. sollers, Amm.

    d) v. Denkart u. Gesinnung, übel, schlimm, d.i. schurkisch, treulos, m. agere fraudareque, Cic.: male corde consultare, bene linguā loqui, Plaut.: Carthago iam diu m. cogitans, Böses im Schilde führend, Cic. – od. nachteilig, ungünstig, m. cogitare de alqo, Cael. in Cic. ep.: m. sentire, Cic.: pessime sentire de re publica (Ggstz. optime sentire), Cic.: m. existimare de alqo, Nep. u. Sen.: m. opinari de alqo, Suet. – alci m. velle, übelwollen, Plaut. – m. interpretari beneficium fortunae, ungünstig, Sen.

    II) übtr., vom Maße und Grade: 1) vom hohen Maße u. Grade = arg, tüchtig, derb, sehr, α) bei Verben: alqm m. mulcare, s. mulco: m. tussire, einen schlimmen Husten haben: animo male fracto, ganz sinnlos, betäubt, Suet.: m. nocent, Ov. – bei Verben des Affekts = arg, heftig, male od. pessime metuere, Plaut.: m. timere, Ter.: m. odisse, Caes. in Cic. ep.: peius odisse quam etc., Plaut. u. Cic.: vitare cane peius et angue, Hor. – β) bei Adjj. (s. Orelli Hor. carm. 1, 17, 25) = sehr, ganz, insulsa m. et molesta, Catull.: m. raucus, Hor.: m. dispar, Hor.

    2) vom fehlerhaften Zuviel oder Zuwenig, dem Maße u. Grade nach: a) vom zu hohen Maße u. Grade, schlimm = allzu, nur zu sehr, unmäßig, m. laxus, Hor.: m. parvus, Hor.: m. superbus, Hor.: m. dicax, schmähsüchtig, Plaut.: m. pertinax studium vincendi, Prud. – b) vom zu niederen = nicht recht, nicht gehörig, nicht genug, nicht eben sehr, nur schwach, kaum, nur noch, kaum noch, α) bei Verben: scuta m. tegebant Gallos, Liv.: m. haerere, Liv.: m. sustinere arma, Liv.: m. parēre, Sen. – β) bei Partizpp. u. Adjj. (vgl. Weißenb. Liv. 35, 49, 10): ossa m. tecta, Ov.: m. densatus agger, nicht dicht genug angelegter, Liv.: duae m. plenae legiunculae, nicht recht vollzählige, Liv.: m. praecinctus puer, zu locker, Sulla b. Suet.: m. percepti fructus, im geringen Maße (Ggstz. ubertas percipiendis frugibus), Cic. – digitus m. pertinax, nicht eben sehr sich sträubend, Hor. – m. viva caro, Ov.: m. fortes undae, Ov. – dah. zur Bezeichnung des Gegenteils, unser un-, m. sanus, unklug, nicht recht gescheit, beschränkt, der Überlegung beraubt, Cic. u. Sen., schwermütig, Verg.: m. fidus, unzuverlässig, Verg. u. Tac.; vgl. malefidus: m. gratus, undankbar, Ov.: m. parens, m. parentes, ungehorsam, Hor. u. Sen. – od. des nur Scheinbaren, nur zum Scheine, m. dormiens, m. repugnans, Petron.: m. laeti, mit erheuchelter Freude, Val. Flacc.

    lateinisch-deutsches > male

  • 11 male

    male, Adv. (malus, a, um), Compar. pēius, Superl. pessimē, schlecht, nicht recht, übel, schlimm u. dgl. (Ggstz. bene), I) eig.: 1) von phys.u. geistiger Beschaffenheit, vom phys.u. geistigen Befinden, Ergehen usw., male olere, v. Lebl. u. v. Pers., Cic. u.a.: m. vestitus, Cic. – m. loqui, Plaut.: m. dicere, Quint. (vgl. unten no. 2, a, β). – v. Befinden, animo m. est, α) mir ist übel = nicht wohl, Plaut.; od. β) es verdrießt mich, Ter. – animo m. fit, es wird mir schlimm, übel, unwohl, Plaut.: u. so animo m. factum est huic miserae, sie wurde unwohl, ohnmächtig, Plaut.: animo m. factum cum perhibetur, was man im gemeinen Leben Ohnmacht nennt, Lucr.: peius, pessime mihi erat, es war mir übler, unwohler, sehr übel, sehr unwohl, Ov. u. Plaut. – hoc m. habet animum, das verdrießt ihn, Ter. – v. Ergehen, male mihi esse malo quam molliter, ich will lieber schlecht leben als usw., Sen.: numquam tam male est Siculis, quin aliquid facete et commode dicant, Cic. Verr. 4, 95: m. sit Antonio! dem A. soll es schlimm ergehen! den A. soll der u. jener holen! (als Verwünschungsformel), Cic.: male mi (= mihi) sit, si umquam quicquam tam enitar, es gehe mir schlimm, der Henker soll mich holen, Cic. ep.: o factum m. de Alexione! Cic.: o factum m.! o miselle passer! Catull. – quod animum in metu m. habet, Lucr.: hunc homines male
    ————
    habent (spielen übel mit), illum di, Sen.: suppliciis m. haberi, übel mitgenommen werden, Caes.: agmen adversariorum m. habere et carpere, belästigen, Caes. – peius victoribus Sequanis quam Aeduis victis accĭdisse, sei schlimmer ergangen, Caes. – m. audire, in schlechtem Rufe stehen, Cic.
    2) vom Verfahren u. Verhalten, nicht recht, verkehrt, schlimm, übel, a) im allg.: m. agere, einen verkehrten Weg (bei der Klage) einschlagen, Cic. (versch. v. no. d unten): ebenso m. sponsionem facere, Cic.: ante actis male credere, mißtrauen, Ov. (versch. von no. b). – alci m. facere, Übles, Böses zufügen, Plaut. u. Cic., od. unrecht tun, Cic. – alqm m. accipere, jmd. übel empfangen, α) im allg., verbis, Cic. β) im Kriege, hart mitnehmen, Nep.: in oppugnando, Lentul. b. Cic. – m. loqui, nachteilig reden, Cic.: alci m. loqui, schmähen, lästern, Plaut.: m. loqui de alqo, von jmd. schlecht (nachteilig) sprechen, Suet.: quid mali facio, cui m. dico? Plaut. (vgl. maledico bes.). – male, peius consulere alci, Nep., pessime consulere in alqm, Ter. – m. mereri de etc., s. mereo no. II, B: pessime agitur cum alqo, es ist jmd. übel, schlimm daran, Cic.
    b) in bezug auf den Erfolg, α) übel, mit üblem Erfolg, ungünstig, unglücklich, zum Unglück, zum Nachteil, zum Verderben, m. rem od. negotium gerere, s. gero no. I, B, 2. – m. impendĕre, zum Nachteil
    ————
    des Hauswesens Aufwand machen, Petron. – m. pugnare, Sall. u. Liv.: m. adversus Lusitanos pugnare, Liv. epit.: m. vivere, ärmlich (Ggstz. recte vivere), Cic. u. Hor.: m. mori, schmerzvoll sterben, Plin. ep.: fungis m. creditur, Hor.: m. (zu seinem Unglück) credere hosti, Ov. (versch. von no. 2, a): m. credam, et credam tamen, Plaut. – naves errabundae m. vagabantur, Auct. b. Afr.: m. nobile lignum, zum Verderben der Römer, Petron. – suos labores et apparatus m. cecĭdisse, Cic.: quae res m. tibi vertat, Ter. – dah. insbes. beim Handel sich zum Nachteil, bei Verben des Kaufens, Dingens = teuer, m. emere, redimere, Cic.: m. conducere, conciliare, Plaut.: u. bei Verben des Verkaufens = wohlfeil, m. vendere, Cic. – β) ohne Erfolg, erfolglos, vergeblich, m. custodita poma, Ov.: ter m. sublato ense, Ov.
    c) in bezug auf Ort u. Zeit, am unrechten Ort, zur unrechten Zeit, m. si palpere, Hor.: m. salsus (witzig), Hor.: so male dicax, Plaut. u. Macr.: m. feriati Troes, Hor.: m. sedulus, Ov.: m. sollers, Amm.
    d) v. Denkart u. Gesinnung, übel, schlimm, d.i. schurkisch, treulos, m. agere fraudareque, Cic.: male corde consultare, bene linguā loqui, Plaut.: Carthago iam diu m. cogitans, Böses im Schilde führend, Cic. – od. nachteilig, ungünstig, m. cogitare de alqo, Cael. in Cic. ep.: m. sentire, Cic.: pessime sentire de re publica (Ggstz. optime sentire), Cic.: m. existimare
    ————
    de alqo, Nep. u. Sen.: m. opinari de alqo, Suet. – alci m. velle, übelwollen, Plaut. – m. interpretari beneficium fortunae, ungünstig, Sen.
    II) übtr., vom Maße und Grade: 1) vom hohen Maße u. Grade = arg, tüchtig, derb, sehr, α) bei Verben: alqm m. mulcare, s. mulco: m. tussire, einen schlimmen Husten haben: animo male fracto, ganz sinnlos, betäubt, Suet.: m. nocent, Ov. – bei Verben des Affekts = arg, heftig, male od. pessime metuere, Plaut.: m. timere, Ter.: m. odisse, Caes. in Cic. ep.: peius odisse quam etc., Plaut. u. Cic.: vitare cane peius et angue, Hor. – β) bei Adjj. (s. Orelli Hor. carm. 1, 17, 25) = sehr, ganz, insulsa m. et molesta, Catull.: m. raucus, Hor.: m. dispar, Hor.
    2) vom fehlerhaften Zuviel oder Zuwenig, dem Maße u. Grade nach: a) vom zu hohen Maße u. Grade, schlimm = allzu, nur zu sehr, unmäßig, m. laxus, Hor.: m. parvus, Hor.: m. superbus, Hor.: m. dicax, schmähsüchtig, Plaut.: m. pertinax studium vincendi, Prud. – b) vom zu niederen = nicht recht, nicht gehörig, nicht genug, nicht eben sehr, nur schwach, kaum, nur noch, kaum noch, α) bei Verben: scuta m. tegebant Gallos, Liv.: m. haerere, Liv.: m. sustinere arma, Liv.: m. parēre, Sen. – β) bei Partizpp. u. Adjj. (vgl. Weißenb. Liv. 35, 49, 10): ossa m. tecta, Ov.: m. densatus agger, nicht dicht genug angelegter, Liv.: duae m. plenae legiunculae,
    ————
    nicht recht vollzählige, Liv.: m. praecinctus puer, zu locker, Sulla b. Suet.: m. percepti fructus, im geringen Maße (Ggstz. ubertas percipiendis frugibus), Cic. – digitus m. pertinax, nicht eben sehr sich sträubend, Hor. – m. viva caro, Ov.: m. fortes undae, Ov. – dah. zur Bezeichnung des Gegenteils, unser un-, m. sanus, unklug, nicht recht gescheit, beschränkt, der Überlegung beraubt, Cic. u. Sen., schwermütig, Verg.: m. fidus, unzuverlässig, Verg. u. Tac.; vgl. malefidus: m. gratus, undankbar, Ov.: m. parens, m. parentes, ungehorsam, Hor. u. Sen. – od. des nur Scheinbaren, nur zum Scheine, m. dormiens, m. repugnans, Petron.: m. laeti, mit erheuchelter Freude, Val. Flacc.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > male

  • 12 communis

    1) общий, то, что есть предметом общей собственности, общности имущественных прав, на основании договора товарищества или других соглашений, nihil interest, cum societate, an sine societ. res inter aliquos communis sit (1. 2 D. 10, 3);

    comm. pro diviso - pro indiviso (1. 5 § 16 D. 27, 9. l. 5 D. 45, 3);

    communi dividundo judicium s. actio (tit. D. 10, 3. C. 3, 37);

    in commune conferre, redigere, вносить, возвращать в состав общей наследственной массы, подлежащей разделу, все то, что было получено наследниками от умершего ранее (1. 1 § 11. 16 D. 37, 6);

    in commune (= communiter) rem emere (1. 33. 52 § 13 D. 17, 2);

    fundus mihi tecum comm. (1. 8 D. 6, 1);

    comm. ager meus et tuus (l. 6 § 4 B. 39, 3);

    comm. aedes (1. 11 D. 10, 3. 1. 18 § 5 D. 39, 2);

    c. hereditas (I. 35 D. 2, 14);

    c. servus (1. 5 D. 45, 3);

    c. servitus (1. 19 D. 8, 5);

    communi dividundo judicium s. actio (tit. D. 10, 3. C. 3, 37);

    communiter (adv.) обще, вместе, comm. rem agere, negotium gerere (l. 31. 32 D. 17, 2);

    comm. (прот. separatim) uti frui (1. 14 D. 33, 2);

    comm. sibi et Titio stipulari, comm. duobus legare (1. 56 pr. D. 45, 1);

    comm. rem habere (1. 84 § 13 D. 30);

    comm. deberi (1. 36 pr. D. 29, 1).

    2) в особ. общий, всеобщий, quaedam naturali jure communia sunt omnium (1. 2 D. 1, 8), comm. usus fluminum public., maris, aeris etc. (1. 24 pr. D. 39, 2. 1. 3 § 1 D. 43, 8);

    jus omnibus animalibus comm. - jus naturale;

    jus comm. omnium hominum-jus gentium (1. 1 § 4. 1. 9 D. 1, 1);

    jus comm. (civium Rom.), противоп. privilegium (I. 15 D. 28, 6. 1. 20 pr. D. 29, 1);

    jure comm. прот. jur. militari) testamentum facere, heredem scribere posse etc. (1. 11 pr. 1. 25. 34 § 1. 1. 36 § 4. 1. 38 § 1. eod. 1. 7 D. 28, 3. 1. 8 § 4 D. 29, 7);

    comm. jus universae cognationis, прот. proprium jus (1. 195 § 2 D. 50, 16);

    comm. nomen, прот. proprium n. (1. 233 § 2 eod. 1. 2 § 5 D. 1, 2);

    comm. delictum прот. militare d. (I. 1 D. 38, 12);

    c. consilium plurium, прот. proprium c. (1. 15 § 2 D. 43, 24);

    c. consensus (1. 7 § 19 D. 2, 14), opinio (1. 6 C. 7, 21), utilitas (1. 51 § 2 D. 9, 2), culpa (1. 9 § 1 D. 45, 2), periculum (1. 13 D. 50, 1);

    qui comm. causam omnis sui numeri persequitur, прот. procurator in rem suam datus (l. 8 § 2 D. 3, 3); (1. 10 § 4 D, 49, 1): (1. 7 D. 2, 11);

    comm. debitores (1. 14 D. 20, 5);

    c. pater (1. 9. 12. 13. C. 6, 20), frater (I. 34 § 2 D. 23, 2), filius (1. 25 pr. D. 35, 2);

    communiter (adv.) вообще (1. 33 pr. D. 9, 2);

    comm. accipiendum, dicendum esse (1. 1 § 5 D. 15, 1. 1. 12 § 1 D. 16, 3), comm. appellari (1. 163 D. 50, 16).

    3) иметь что с кем-нибудь общее, быть в связи, plures controversiae nihil sibi communes (I. 21 pr. D. 4, 8);

    nihil commune habet proprietas cum possessione (1. 12 § 1 D. 41, 2);

    communiter (adv.) вместе: una communiterve nati (1. 4 § 1 D. 38, 10).

    4) обыкновенные, comm. аuxilium, прот. extraordinarium aux. (1. 16 pr. D. 4, 4);

    comm. d ies, прот. fasti (1. 2 C. 1, 24);

    comm. usurae, прот. nauticum foenus (1. 1 C. 4, 33).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > communis

  • 13 proprius

    (adi.) собственный, свойственный (1. 6 pr. D. 1, 1. 1. 18 § 3 D. 33, 7. 1. 78 § 5 D. 32. 1. 75 § 1 D. 45, 1. 1. 7 § 1 D. 41, 4);

    pr. qualitas (1. 26 § 1 D, 41, l. l. 7 § 5 eod. 1. 19 pr. D. 19, 5. 1. 39 § 1 D. 9, 2. 1. 30 D. 13, 5); касающийся определенного лица, causa pr. прот. aliena (1. 1 § 11. 1. 2 D. 49, 4. 1. 38 § 1 D. 49, 14);

    pr. lis (1. 25 D. 3, 3), pr. negotium gerere (1. 58 § 2 D. 36, 1. 1. 10 D. 19, 1);

    iure proprio (прот. hereditario) habere aliquid (1. 14 pr D. 35, 2. 1. 84 § 1 D. 28, 5);

    pr. nomine onerari, defuncti precibus adstringi прот. ex persona heredis conveniri (1. 11 § 6 D. 35, 2. 1. 55 § 2 D. 36, 1);

    iurisdictio pr. прот. mandata (1. 4 pr. cf. 1. 1 § 1 D. 1, 21. 1. 13 D. 1, 16);

    ususfructus, qui tuus proprius est прот. communis (1. 10 D. 7, 9) свой, собственный (касающийся собственности), напр. servus pr. прот. alienus, communis (1. 21 D. 28, 7. 1. 1 § 7 D. 41, 2): bona pr. прот. hereditaria (1. 15 § 3 D. 35, 2. 1. 3 § 5. 10 D. 4, 4. 1. 2 § 4 D. 43, 8. 1. 32 D, 39, 2. 1. 65 § 1 D. 41, 1. 1. 85 D. 50, 17. 1. 7 C. 10, 19).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > proprius

  • 14 furiosus

    fŭrĭōsus, a, um, adj. [furiae], full of madness or rage, mad, raging, furious (freq. and class.; syn. v. furialis): lex XII. Tabularum) est: SI FVRIOSVS EST, AGNATORVM GENTILIVMQVE IN EO PECVNIAQVE EIVS POTESTAS ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148; cf.:

    itaque non est scriptum: SI INSANVS, sed: SI FVRIOSVS ESCIT, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 5, 11; id. Rep. 3, 33:

    ego te non vecordem, non furiosum, non mente captum putem?

    id. Pis. 20, 47:

    aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, etc. (shortly before: hominem longe audacissimum et insanissimum),

    id. Rosc. Am. 12, 33; cf. Hor. S. 2, 3, 222; 207; 303:

    dormientium et vinolentorum et furiosorum visa imbecilliora esse quam vigilantium, siccorum, sanorum,

    Cic. Ac. 2, 27, 88:

    mulier jam non morbo sed scelere furiosa,

    id. Clu. 65, 182:

    furiosus vultus et acer,

    Lucr. 6, 1184:

    quod si delira haec furiosaque cernimus esse,

    id. 2, 985; Asin. ap. Quint. 9, 2, 9:

    exululant comites, furiosaque tibia flatur,

    i. e. inciting to frenzy, maddening, Ov. F. 4, 341:

    laevam involvere togā, etc.... paene furiosum est,

    Quint. 11, 3, 146: quaedam pars exercitus non minus furiosa est, quam qui cum Antonio fuerunt, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 2:

    bello furiosa Thrace,

    Hor. C. 2, 16, 5:

    cupiditas effrenata ac furiosa,

    Cic. Cat. 1, 10, 25: fervido quodam et petulanti et furioso genere dicendi, id. Brut. 68, 241:

    dictum,

    Quint. 11, 1, 37:

    vociferatio,

    id. 2, 18, 8:

    initium,

    id. 3, 8, 59:

    inceptum,

    Liv. 36, 34, 3:

    vota,

    Ov. M. 10, 370.—Esp., in law, insane, =non compos mentis:

    furiosus mutusve morbosi sunt,

    Gell. 4, 2, 15:

    furiosus nullum negotium gerere potest, quia non intelligit quid agat,

    Gai. Inst. 3, 106:

    infans non multum a furioso differt,

    id. ib. 3, 109; Paul. Sent. 2, 17, 10 et saep.— Comp.:

    furiosior amor,

    Ov. M. 9, 737:

    quanto hoc furiosius atque Majus peccatum est,

    Hor. S. 1, 3, 83.— Sup.:

    nisi eum furiosissimum judicas,

    Cic. Deiot. 5, 15:

    contiones furiosissimae Publii,

    id. Att. 4, 3, 4.—Hence, adv.: fŭrĭōse, furiously, madly:

    etsi solet eum, cum aliquid furiose fecit, paenitere,

    Cic. Att. 8, 5, 1.— Comp.:

    servo in se cum gladio furiosius irruente,

    Spart. Hadr. 12, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > furiosus

  • 15 jussus

    1.
    jussus, a, um, Part., from jubeo.
    2.
    jussus, ūs (used only in abl. sing.), m. [jubeo], an order, command, decree (class.):

    tuo jussu profectus sum,

    Plaut. Curc. 2, 3, 50:

    Jovis jussu venio,

    id. Am. prol. 19:

    vestro jussu coactus,

    Cic. de Imp. Pomp. 9, 26:

    aut ab regibus lecti aut post reges exactos jussu populi,

    Liv. 4, 4, 7:

    sine populi jussu,

    Sall. C. 29, 3:

    Romano jussu,

    Val. Max. 9, 2, 4:

    Timotheus populi jussu bellum gessit,

    Nep. Timoth. 4:

    Neronis,

    Juv. 10, 15:

    patris dominive negotium gerere,

    Gai. Inst. 4, 70.

    Lewis & Short latin dictionary > jussus

  • 16 principalis

    princĭpālis, e, adj. [princeps].
    I.
    In gen., first, original, primitive (class.):

    causae,

    Cic. Fat. 5, 9:

    est igitur tropus sermo a naturali et principali significatione translatus ad aliam,

    Quint. 9, 1, 4:

    verba,

    Gell. 11, 15, 5.—
    II.
    In partic.
    A.
    In rank, first in rank, station, or esteem, chief, principal:

    viri,

    App. Flor. p. 363, 38.—Of things abstr. and concr.:

    pici principales in auguriis,

    Plin. 10, 18, 20, § 41:

    principalia in Arabiā tus, et myrrha,

    id. 12, 13, 30, § 51:

    principalia aquatilium,

    id. 31, 6, 38, § 72:

    causarum aliae sunt perfectae et principales, aliae adjuvantes et proximae,

    Cic. Fat. 18, 41:

    quaestio,

    Quint. 4, 4, 1:

    post haec duo principalia subjungebat illa non minus intuenda,

    after these two principal points, Col. 1, 3, 3:

    principali studio (i. e. praecipuo),

    Gell. 13, 10, 1:

    principalia verba,

    primitive, id. 11, 15, 5:

    de culturā agri praecipere, principale fuit et apud exteros,

    a principal thing, Plin. 18, 3, 5, § 22:

    principalis obligatio, res (opp. accessio),

    Gai. Inst. 3, 126.— Comp.:

    principalior,

    Tert. Anim. 43: principaliora quaeque, id. cont. Marc. 4, 36.—As subst.: princĭpālis, is, m.
    a.
    The foremost, overseer, superintendent:

    officiorum, i. e. of attendants,

    Cod. Just. 9, 51, 1.—
    b.
    The chief magistrate of a municipality, Symm. Ep. 9, 1; Dig. 48, 19, 27; Isid. Orig. 9, 4:

    principalis aut decurio,

    Cod. Just. 10, 31, 33; 10, 34, 2, § 1.—
    c.
    An inferior officer, Dig. 49, 16, 13.—
    2.
    Of or belonging to a prince or ruler, princely, imperial, the emperor's (post-Aug.):

    principalis quies,

    Vell. 2, 56, 3:

    fastigium,

    id. 1, 11, 6:

    opera,

    id. 2, 124, 3:

    curae,

    Plin. Pan. 79:

    copiae,

    id. ib. 82:

    apparatus arrogantiae principalis,

    id. ib. 76:

    beneficia,

    id. ib. 36:

    matrimonium,

    Tac. H. 1, 22:

    commentarii,

    id. ib. 4, 40:

    fortuna,

    id. ib. 2, 81:

    scortum,

    id. ib. 1, 13:

    majestas,

    Suet. Claud. 17:

    res,

    id. Calig. 39:

    bonum,

    Plin. 13, 3, 4, § 22: vox, Just. Inst. prooem. 3.—
    B.
    Of or belonging to the principes, i. e. to the second line in the order of battle (post-class.), Cod. Th. 12, 1, 151; Veg. Mil. 2, 15, 1.—
    2.
    Of or belonging to the principium in a camp: principalis castrorum porta nominatur, quod in eo loco est, in quo principes ordines tendunt, Paul. ex Fest. p. 224 Müll.:

    manipulos legionum principali viā inducit,

    Liv. 10, 33:

    porta principalis dextra,

    id. 4, 19; cf. id. 40, 27. — Adv.: princĭpālĭter.
    A.
    In gen., chiefly, principally (post-class.):

    plurimae bestiae, sed principaliter leones,

    Sol. 27:

    negotium gerere,

    Dig. 3, 2, 4.—
    B.
    In partic., like a prince, imperially (post-Aug.):

    gaudere,

    Sen. Cons. ad Polyb. 36:

    mores juventutis quam principaliter formas!

    Plin. Pan. 47:

    institutae leges,

    Arn. 1, 2, 2: non principaliter, incidentally, Mos. et Rom. Leg. Coll. 12, 7, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > principalis

  • 17 gero

    1.
    gĕro, gessi, gestum ( Part. gen. plur. sync. gerentum, Plaut. Truc. 2, 1, 13; imper. ger, like dic, duc, fac, fer, Cat. 27, 2), 3, v. a. [root gas-, to come, go; Zend, jah, jahaiti, come; gero (for geso), in caus. sense, to cause to come; cf. Gr. bastazô, from bastos = gestus], to bear about with one, to bear, carry, to wear, have (in the lit. signif. mostly poet., not in Cic., Cæs., Sall., or Quint.; but instead of it ferre, portare, vehere, sustinere, etc.; but in the trop. signif. freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    (vestem ferinam) qui gessit primus,

    Lucr. 5, 1420; so,

    vestem,

    Ov. M. 11, 276 (with induere vestes), Nep. Dat. 3; cf.:

    coronam Olympiacam capite,

    Suet. Ner. 25:

    ornamenta,

    id. Caes. 84:

    angues immixtos crinibus,

    Ov. M. 4, 792:

    clipeum (laeva),

    id. ib. 4, 782; cf.:

    galeam venatoriam in capite, clavam dextra manu, copulam sinistra,

    Nep. Dat. 3:

    ramum, jaculum,

    Ov. M. 12, 442:

    spicea serta,

    id. ib. 2, 28:

    vincla,

    id. ib. 4, 681:

    venabula corpore fixa,

    id. ib. 9, 206; cf.:

    tela (in pectore fixus),

    id. ib. 6, 228:

    Vulcanum (i. e. ignem) in cornu conclusum,

    Plaut. Am. 1, 1, 185:

    spolia ducis hostium caesi suspensa fabricato ad id apte ferculo gerens,

    Liv. 1, 10, 5; cf.:

    Horatius trigemina spolia prae se gerens,

    id. 1, 26, 2:

    onera,

    Varr. L. L. 6, § 77 Müll.: uterum or partum gerere, to be pregnant, be with young; so, gerere partum, Plin. 8, 47, 72, § 187:

    uterum,

    id. 8, 40, 62, § 151:

    centum fronte oculos centum cervice gerebat Argus,

    Ov. Am. 3, 4, 19:

    lumen unum media fronte,

    id. M. 13, 773:

    cornua fronte,

    id. ib. 15, 596:

    virginis os habitumque gerens et virginis arma,

    Verg. A. 1, 315:

    virginis ora,

    Ov. M. 5, 553; cf.:

    quae modo bracchia gessit, Crura gerit,

    id. ib. 5, 455 sq.:

    Coae cornua matres Gesserunt tum,

    i. e. were turned into cows, id. ib. 7, 364:

    principio (morbi) caput incensum fervore gerebant,

    Lucr. 6, 1145:

    qui umbrata gerunt civili tempora quercu,

    Verg. A. 6, 772:

    tempora tecta pelle lupi,

    Ov. M. 12, 380:

    (Hector) squalentem barbam et concretos sanguine crines Vulneraque illa gerens, quae, etc.,

    Verg. A. 2, 278:

    capella gerat distentius uber,

    Hor. S. 1, 1, 110.—
    b.
    Of inanimate things:

    semina rerum permixta gerit tellus discretaque tradit,

    Lucr. 6, 790; cf.:

    (terram) multosque lacus multasque lacunas In gremio gerere et rupes deruptaque saxa,

    id. ib. 6, 539; Enn. ap. Non. 66, 26 (Sat. 23, p. 157 Vahl.); and:

    quos Oceano propior gerit India lucos,

    Verg. G. 2, 122:

    speciem ac formam similem gerit ejus imago,

    Lucr. 4, 52.—
    B.
    In partic. (very rare).
    1.
    With respect to the term. ad quem, to bear, carry, bring to a place:

    (feminae puerique) saxa in muros munientibus gerunt,

    Liv. 28, 19, 13:

    neque eam voraginem conjectu terrae, cum pro se quisque gereret, expleri potuisse,

    id. 7, 6, 2; cf. id. 37, 5, 1. — Absol.:

    si non habebis unde irriges, gerito inditoque leniter,

    Cato, R. R. 151, 4; Liv. 7, 6, 2 Drak.—Prov.:

    non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,

    Plaut. Ps. 1, 1, 100.—
    2.
    With the accessory idea of production, to bear, bring forth, produce:

    quae (terra) quod gerit fruges, Ceres (appellata est),

    Varr. L. L. 5, § 64 Müll.; cf. Tib. 2, 4, 56:

    violam nullo terra serente gerit,

    Ov. Tr. 3, 12, 6:

    arbores (Oete),

    id. M. 9, 230:

    malos (platani),

    Verg. G. 2, 70: frondes (silva), Ov. M. 11, 615:

    terra viros urbesque gerit silvasque ferasque Fluminaque et Nymphas et cetera numina ruris,

    Ov. M. 2, 16.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bear, have, entertain, cherish: vos etenim juvenes animum geritis muliebrem, illa virago viri, Poët. ap. Cic. Off. 1, 18, 61; cf.:

    fortem animum gerere,

    Sall. J. 107, 1:

    parem animum,

    id. ib. 54, 1 Kritz.:

    animum invictum advorsum divitias,

    id. ib. 43, 5:

    animum super fortunam,

    id. ib. 64, 2:

    mixtum gaudio ac metu animum,

    Liv. 32, 11, 5; cf. also Verg. A. 9, 311; and v. infra B. 3.: aeque inimicitiam atque amicitiam in frontem promptam gero, Enn. ap. Gell. 19, 8, 6 (Trag. v. 8 Vahl.):

    personam,

    to support a character, play a part, Cic. Off. 1, 32, 115; cf.:

    est igitur proprium munus magistratus, intelligere, se gerere personam civitatis debereque ejus dignitatem et decus sustinere,

    id. ib. 1, 34, 132; Aug. Doctr. Christ. 4, 29 init.;

    id. Civ. Dei, 1, 21 al.: mores, quos ante gerebant, Nunc quoque habent,

    Ov. M. 7, 655:

    et nos aliquod nomenque decusque Gessimus,

    Verg. A. 2, 89:

    seu tu querelas sive geris jocos Seu rixam et insanos amores Seu facilem, pia testa (i. e. amphora), somnum,

    Hor. C. 3, 21, 2:

    in dextris vestris jam libertatem, opem... geritis,

    Curt. 4, 14 fin.:

    plumbeas iras,

    Plaut. Poen. 3, 6, 18:

    iras,

    Ter. Hec. 3, 1, 30: M. Catonem illum Sapientem cum multis graves inimicitias gessisse accepimus propter Hispanorum injurias, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66:

    veteres inimicitias cum Caesare,

    Caes. B. C. 1, 3, 4:

    muliebres inimicitias cum aliqua,

    Cic. Cael. 14, 32:

    inimicitias hominum more,

    id. Deiot. 11, 30: simultatem cum aliquo pro re publica, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3; cf. Suet. Vesp. 6; and Verg. A. 12, 48:

    de amicitia gerenda praeclarissime scripti libri,

    Cic. Fam. 3, 8, 5:

    amicitiam,

    Nep. Dat. 10 fin.:

    praecipuum in Romanos gerebant odium,

    Liv. 28, 22, 2:

    cum fortuna mutabilem gerentes fidem,

    id. 8, 24, 6:

    utrique imperii cupiditatem insatiabilem gerebant,

    Just. 17, 1 fin. —Absol.:

    ad ea rex, aliter atque animo gerebat, placide respondit,

    Sall. J. 72, 1.—
    B.
    In partic.
    1.
    Gerere se aliquo modo, to bear, deport, behave, or conduct one's self, to act in any manner:

    in maximis rebus quonam modo gererem me adversus Caesarem, usus tuo consilio sum,

    Cic. Fam. 11, 27, 5; cf. id. Off. 1, 28, 98:

    ut, quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. ib. 1, 26, 90; so,

    se liberius (servi),

    id. Rep. 1, 43:

    se inconsultius,

    Liv. 41, 10, 5:

    se valde honeste,

    Cic. Att. 6, 1, 13:

    se perdite,

    id. ib. 9, 2, A, 2:

    se turpissime (illa pars animi),

    id. Tusc. 2, 21, 48:

    se turpiter in legatione,

    Plin. Ep. 2, 12, 4:

    sic in provincia nos gerimus, quod ad abstinentiam attinet, ut, etc.,

    Cic. Att. 5, 17, 2:

    sic me in hoc magistratu geram, ut, etc.,

    id. Agr. 1, 8, 26; cf.:

    nunc ita nos gerimus, ut, etc.,

    id. ib. 2, 22, 3:

    uti sese victus gereret, exploratum misit,

    Sall. J. 54, 2:

    se medium gerere,

    to remain neutral, Liv. 2, 27, 3.—
    b.
    In a like sense also post-class.: gerere aliquem, to behave or conduct one's self as any one (like agere aliquem):

    nec heredem regni sed regem gerebat,

    Just. 32, 3, 1; Plin. Pan. 44, 2:

    tu civem patremque geras,

    Claud. IV. Cons. Hon. 293:

    aedilem,

    App. M. 1, p. 113:

    captivum,

    Sen. Troad. 714.—
    c.
    Gerere se et aliquem, to treat one's self and another in any manner:

    interim Romae gaudium ingens ortum cognitis Metelli rebus, ut seque et exercitum more majorum gereret,

    Sall. J. 55, 1:

    meque vosque in omnibus rebus juxta geram,

    id. ib. 85, 47.—
    d.
    Pro aliquo se gerere, to assume to be:

    querentes, quosdam non sui generis pro colonis se gerere,

    Liv. 32, 2, 6:

    eum, qui sit census, ita se jam tum gessisse pro cive,

    Cic. Arch. 5, 11 dub.—
    2.
    Gerere prae se aliquid (for the usual prae se ferre), to show, exhibit, manifest:

    affectionis ratio perspicuam solet prae se gerere conjecturam, ut amor, iracundia, molestia, etc.,

    Cic. Inv. 2, 9, 30; cf.:

    prae se quandam gerere utilitatem,

    id. ib. 2, 52, 157: animum altum et erectum prae se gerebat, Auct. B. Afr. 10 fin.; Aug. de Lib. Arbit. 3, 21, 61 al.;

    so gerere alone: ita tum mos erat, in adversis voltum secundae fortunae gerere, moderari animo in secundis,

    to assume, Liv. 42, 63, 11.—
    3.
    With the accessory idea of activity or exertion, to sustain the charge of any undertaking or business, to administer, manage, regulate, rule, govern, conduct, carry on, wage, transact, accomplish, perform (cf.: facio, ago).—In pass. also in gen., to happen, take place, be done (hence, res gesta, a deed, and res gestae, events, occurrences, acts, exploits; v. the foll.): tertium gradum agendi esse dicunt, ubi quid faciant;

    in eo propter similitudinem agendi et faciundi et gerundi quidam error his, qui putant esse unum. Potest enim aliquid facere et non agere, ut poëta facit fabulam et non agit: contra actor agit et non facit.... Contra imperator quod dicitur res gerere, in eo neque facit neque agit, sed gerit, id est sustinet, translatum ab his qui onera gerunt, quod hi sustinent,

    Varr. L. L. 6, § 77 Müll.:

    omnia nostra, quoad eris Romae, ita gerito, regito, gubernato, ut nihil a me exspectes,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    gerere et administrare rem publicam,

    id. Fin. 3, 20, 68; cf. id. Rep. 2, 1 and 12:

    rem publicam,

    id. ib. 1, 7; 1, 8; id. Fam. 2, 7, 3 et saep.:

    magistratum,

    id. Sest. 37, 79; cf.

    potestatem,

    id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

    consulatum,

    id. Agr. 1, 8, 25; id. Sest. 16, 37:

    duumviratum,

    id. ib. 8, 19:

    tutelam alicujus,

    Dig. 23, 2, 68; 27, 1, 22 al.: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.); so,

    rem, of private affairs,

    Plaut. Pers. 4, 3, 34; Cic. de Sen. 7, 22 al.:

    aliquid per aes et libram gerere,

    to transact by coin and balance, Gai. Inst. 3, 173; cf. Weissenb. ad Liv. 6, 14.—Of war: etsi res bene gesta est, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168 (Ann. v. 512 Vahl.): vi geritur res, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 272 ib.); cf.:

    gladiis geri res coepta est,

    Liv. 28, 2, 6:

    ubi res ferro geratur,

    id. 10, 39, 12: qui rem cum Achivis gesserunt statim, Enn. ap. Non. 393, 14 (Trag. v. 39 Vahl.); cf. Plaut. Am. 1, 1, 84:

    Alexander... passurus gestis aequanda pericula rebus,

    exploits, Juv. 14, 314:

    miranda quidem, sed nuper gesta referemus,

    id. 15, 28.—Of public affairs, affairs of government:

    magnae res temporibus illis a fortissimis viris summo imperio praeditis, dictatoribus atque consulibus, belli domique gerebantur,

    Cic. Rep. 2, 32 fin.; 2, 24:

    a rebus gerendis senectus abstrahit,

    id. de Sen. 6, 15; cf. § 17: quid quod homines infima fortuna, nulla spe rerum gerendarum ( public business), opifices denique, delectantur historia? maximeque eos videre possumus res gestas ( public events or occurrences) audire et legere velle, qui a spe gerendi absunt, confecti senectute, id. Fin. 5, 19, 52:

    sin per se populus interfecit aut ejecit tyrannum, est moderatior, quoad sentit et sapit et sua re gesta laetatur,

    their deed, id. Rep. 1, 42:

    ut pleraque senatus auctoritate gererentur,

    id. ib. 2, 32; cf. id. ib. 1, 27:

    haec dum Romae geruntur,

    id. Quint. 6, 28:

    ut iis, qui audiunt, tum geri illa fierique videantur,

    id. de Or. 2, 59, 241:

    susceptum negotium,

    id. Fam. 13, 5, 1; cf.:

    si ipse negotium meum gererem, nihil gererem, nisi consilio tuo,

    id. Att. 13, 3, 1:

    negotium bene, male, etc.,

    id. Rosc. Com. 11, 32; id. Cat. 2, 10, 21; Caes. B. G. 3, 18, 5 et saep.; cf.:

    quid negotii geritur?

    Cic. Quint. 13, 42: annos multos bellum gerentes summum summā industriā, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 104 Vahl.); cf.:

    bello illo maximo, quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt,

    Cic. Rep. 1, 16; so,

    bella,

    id. ib. 5, 2: pacem an bellum gerens, v. Andrews and Stoddard's Gram. § 323, 1 (2); Sall. J. 46 fin.:

    bella multa felicissime,

    Cic. Rep. 2, 9:

    bellum cum aliquo,

    id. Sest. 2, 4; id. Div. 1, 46, 103; Caes. B. G. 1, 1, 4 et saep.:

    bello gesto,

    Liv. 5, 43, 1: mea mater de ea re gessit morem morigerae mihi, performed my will, i. e. complied with my wishes, gratified, humored me, Plaut. Cist. 1, 1, 87; cf.:

    geram tibi morem et ea quae vis, ut potero, explicabo,

    Cic. Tusc. 1, 9, 17: morem alicui (in aliqua re), Enn. ap. Non. 342, 24 (Trag. v. 241 Vahl.):

    sine me in hac re gerere mihi morem,

    Ter. Heaut. 5, 1, 74; Plaut. Capt. 2, 3, 44; id. Men. 5, 2, 37; id. Mil. 2, 1, 58; Cic. Rep. 3, 5; id. N. D. 2, 1, 3; Ov. Am. 2, 2, 13 et saep.; also without dat., Plaut. Most. 3, 2, 36; Ter. Ad. 3, 3, 77.— Pass.:

    ut utrique a me mos gestus esse videatur,

    Cic. Att. 2, 16, 3; Plaut. Most. 1, 3, 69; Ter. Eun. 1, 2, 108; id. Ad. 2, 2, 6; Nep. Them. 7, 3 al.—With a play upon this meaning and that in II. A.: magna, inquit, [p. 813] bella gessi:

    magnis imperiis et provinciis praefui. Gere igitur animum laude dignum,

    Cic. Par. 5, 2, 37.— Absol.:

    cum superiores alii fuissent in disputationibus perpoliti, quorum res gestae nullae invenirentur, alii in gerendo probabiles, in disserendo rudes,

    Cic. Rep. 1, 8; cf.

    the passage,

    id. Fin. 5, 19, 52 supra:

    Armeniam deinde ingressus prima parte introitus prospere gessit,

    Vell. 2, 102, 2 (where others unnecessarily insert rem), Liv. 25, 22, 1; cf.

    also: sive caesi ab Romanis forent Bastarnae... sive prospere gessissent,

    id. 40, 58 fin.:

    cum Persis et Philippus qui cogitavit, et Alexander, qui gessit, hanc bellandi causam inferebat, etc.,

    Cic. Rep. 3, 9.—
    4.
    Of time, to pass, spend (mostly post-Aug.; not in Cic.): ut (Tullia) cum aliquo adolescente primario conjuncta aetatem gereret, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; cf.:

    pubertatis ac primae adolescentiae tempus,

    Suet. Dom. 1:

    vitam,

    Petr. 63; Val. Fl. 6, 695:

    annum gerens aetatis sexagesimum et nonum,

    Suet. Vesp. 24.—Hence, gĕrens, entis, P. a. (acc. to II. B. 3.), managing, conducting, etc.; with gen.:

    rei male gerentes,

    Plaut. Truc. 1, 2, 43:

    sui negotii bene gerens,

    Cic. Quint. 19, 62.
    2.
    gĕro, ōnis, m. [1. gero], a carrier; connected per hyphen with foras:

    ite, ite hac, simul eri damnigeruli, foras gerones, Bonorum hamaxagogae,

    that carry off, ravishers, Plaut. Truc. 2, 7, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > gero

  • 18 gero [1]

    1. gero, gessī, gestum, ere, tragen, I) im allg.: A) eig.: terram, Liv.: saxa in muros, Liv.: Vulcanum (Feuer) in cornu, Plaut. B) übtr.: 1) se gerere, a) sich betragen, sich benehmen, -verhalten, se honeste, Cic.: se perdite (grundschlecht), Cic. ep.: se contumacius, Nep.: se excellentius in re publica, eine hervorragende Rolle im Staate spielen, Cic.: se sic gerendo, Nep.: sic se gerebat, ut etc., nahm eine solche Stellung ein, daß er usw., Nep.: sic me non solum adversus socios gesseram, sed etiam adversus hostes, Liv.: sic me in hoc magistratu geram, ut etc., Cic. – m. dopp. Acc., dis se minorem, Hor.: se illis dignum, Sen.: se medium, sich neutral verhalten (halten), Liv.: se blandiorem in administratione rei publicae, Val. Max. – m. pro ( wie) u. Abl., ita se iam tum pro cive gessisse, Cic. Arch. 11: se pro colonis gerere, Liv. 32, 2, 6: se pro milite gerere, sich für einen S. ausgeben, Modestin. dig. 48, 10, 27. § 2. – b) sich halten, se et exercitum more maiorum, Sall.: me vosque in omnibus rebus iuxta geram, Sall.

    2) machen, daß eine Handlung usw. vor sich geht = etwas ausführen, besorgen, betreiben, vollziehen, vollführen, quae gessimus, Cic.: haec dum Romae geruntur, vorgeht, Cic.: quid negotii geritur? Cic.: ab initio res quem ad modum gesta sit vobis exponemus, den ganzen Hergang der Sache, Cic. – u. die Formel hanc rem gero, ich merke auf, Plaut.: so auch hanc rem gere, merke, paß hier auf, Plaut. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 190). – negotium od. rem bene od. male g. (griech. εὖ od. κακῶς πράττειν), ein gutes od. schlechtes Geschäft machen, gute od. schlechte Geschäfte machen, schlechte Wirtschaft treiben, sein Hauswesen, Vermögen schlecht verwalten, Cic. u.a.; aber im Kriege, negotium bene gerere, einen Handstreich ausführen, Caes.: rem od. res male g., Unglück (im Kampfe) haben, Nep.: bei Prozessen um Mein u. Dein, at enim tu tuum negotium gessisti bene (hast ein gutes Geschäft gemacht). Gere et tu tuum bene, Cic. – aber rem od. res g., beschäftigt sein, v. Feldherrn = den Oberbefehl haben, den Krieg führen, quo cornu rem gessit, Nep.: res in Africa gessit, Nep.: Cnaeus terrā, Publius navibus rem gereret, Liv.: aber auch rem gerere, den Kampf bestehen, kämpfen, zB. eminus, gladiis u. dgl., Liv. (s. Drak. Liv. 10, 43, 6, Fabri 23, 23, 2), gladiis res geri coepta est, das Schwert sollte nun entscheiden, Liv. – res magnas g., große Taten ausführen, Nep.: spes gerendi (sc. res), die Hoffnung, Taten auszuführen, Cic.: u. so absol., nam gerere quam fieri tempore posterius, re atque usu prius est, praktisch tätig sein, Sall. – alci morem gerere, s. mōs: tutelam alcis g., Vormundschaft über jmd. führen, ICt.: aber g. tutelam corporis, Vorsorge für den Körper tragen, Sen. – dah. res gestae, Taten, bes. Kriegstaten, Cic. u.a.: u. so auch subst., gesta, ōrum, n. = Kriegstaten, Nep.; u. = gerichtliche Verhandlungen, spät. ICt. u. Eccl.: cum alqo agere ex ante gesto, aus einem vormaligen Geschäfte, Paul. dig. 15, 1, 47. § 4: ebenso gerenda, ōrum, n., Amm. 16, 12, 18. – negotii gerentes, Geschäftsleute, Cic.; u. negotii bene gerentes, gute Geschäftsleute, Cic.; Ggstz. rei male gerentes, Plaut. – Insbes.: a) ein Amt mit seinen Obliegenheiten über sich nehmen, bekleiden, führen, verwalten, rem publicam gerere atque administrare, den Staat über sich nehmen u. verwalten, Cic. (vgl. no. b): magistratum, Cic., od. honores, Nep., od. potestatem, Cic.: imperium, Nep.: civitatis sacerdotium, Vitr.: sine suffragio populi aedilitatem, Plaut. – u. als leitende Magistratsperson einen Staatsakt anstellen, halten, comitia, Cic.: censum (als Zensor), Suet. – u. b) bellum gerere, »Krieg führen« = (von einem Feldherrn) »die Kriegsoperationen leiten«, Caes., Nep. u.a.; u. = (von einem Volke oder Fürsten) in Krieg liegen, Feindseligkeiten mit den Waffen in der Hand ausüben, cum alqo od. adversus (adversum) alqm od. in alqm (alqd), Cic., Nep. u.a., od. contra alqm, Iustin. u. Eutr.: cum alqo (verbündet mit jmd.) adversus alqm, Nep., od. mit jmd. = unter jmd. (unter jmds. Kommando), Liv. – ebenso rem publicam (v. Feldherrn u. Soldaten in bezug auf ihre Tätigkeit im Krieg) = »den Krieg für den Staat führen, für den Staat fechten« u. dgl., gew. mit dem Zusatz feliciter, prospere, egregie u. dgl., Cic., Caes. u.a. (vgl. Gronov Cic. de prov. cons. 6, 14. Drak. Liv. 2, 64, 5. Weißenb. Liv. 4, 24, 4. Gronov Liv. 8, 31, 2. Fabri Liv. 22, 25, 6).

    3) eine Zeit verbringen, hinbringen, verleben, aetatem cum alqo, Sulpic. in Cic. ep.: primae adulescentiae tempus tantā inopiā g., ut etc., Suet. – dah. mit annum u. einer Ordinalzahl = in dem u. dem Jahre stehen, so u. so viel Jahre alt sein, annum gerens (al. agens) aetatis sexagesimum ac nonum, superque mensem ac diem septimum, 60 Jahre, 1 Monat u. 7 Tage alt, Suet. Vesp. 24. – u. so mit annos u. einer Kardinalzahl, annos gerens proxime quadraginta, Aur. Vict. epit. 44, 4.

    4) prae se gerere = prae se ferre, offen an den Tag legen, -zeigen, offen das Zeichen von etwas an sich tragen, utilitatem, offenbar nützlich sein (v. Dingen), Cic.: perspicuam coniecturam, offenbar u. deutlich Vermutungen Raum geben, Cic.

    II) insbes., an sich tragen = führen, haben, A) eig.: 1) im allg.: vestem, Nep.: hastam, Verg.: centum oculos, Ov.: distentius uber (v. der Ziege), Hor.: vocemque et corpus et arma Metisci, Verg.: fratrum speciem, Sen. poët. (vgl. Mützell Curt. 3, 3 [7], 16): partum od. uterum, schwanger-, trächtig sein, Plin.

    2) prägn., tragen = haben od. zu haben pflegen od. = zeugen, hervorbringen, insula Empedoclem gessit, Lucr.: quod permista (semina) gerit tellus, im Schoße birgt, Lucr.: platani malos gessere, Verg.: quidquid et herbarum Thessala terra gerit, Prop.

    B) übtr.: 1) an sich tragen, falsum cognomen, einen falschen B. führen, Sen.: personam alcis gerere, jmds. Rolle spielen, jmd. vertreten, quam personam gerere velimus, Cic.: est proprium munus magistratus intellegere, se gerere personam civitatis, daß er den Staat vertritt, Cic. – dah. gerere alqm, jmds. Rolle spielen, jmds. Amt ausüben (s. Benecke Iustin. 32, 3, 1), non heredem regni, sed regem, sich nicht benehmen wie ein..., sondern wie usw., Iustin.: civem patremque, vorstellen, Claud.: aedilem, Apul.: principem, als Fürst auftreten, Plin. pan.

    2) in sich tragen, hegen, fortem animum, Sall.: amicitiam, Cic.: inimicitias cum alqo, Caes.: odium in alqm, Liv.: curam pro alqo, Sorge tragen, Verg.

    lateinisch-deutsches > gero [1]

  • 19 gero

    1. gero, gessī, gestum, ere, tragen, I) im allg.: A) eig.: terram, Liv.: saxa in muros, Liv.: Vulcanum (Feuer) in cornu, Plaut. B) übtr.: 1) se gerere, a) sich betragen, sich benehmen, -verhalten, se honeste, Cic.: se perdite (grundschlecht), Cic. ep.: se contumacius, Nep.: se excellentius in re publica, eine hervorragende Rolle im Staate spielen, Cic.: se sic gerendo, Nep.: sic se gerebat, ut etc., nahm eine solche Stellung ein, daß er usw., Nep.: sic me non solum adversus socios gesseram, sed etiam adversus hostes, Liv.: sic me in hoc magistratu geram, ut etc., Cic. – m. dopp. Acc., dis se minorem, Hor.: se illis dignum, Sen.: se medium, sich neutral verhalten (halten), Liv.: se blandiorem in administratione rei publicae, Val. Max. – m. pro ( wie) u. Abl., ita se iam tum pro cive gessisse, Cic. Arch. 11: se pro colonis gerere, Liv. 32, 2, 6: se pro milite gerere, sich für einen S. ausgeben, Modestin. dig. 48, 10, 27. § 2. – b) sich halten, se et exercitum more maiorum, Sall.: me vosque in omnibus rebus iuxta geram, Sall.
    2) machen, daß eine Handlung usw. vor sich geht = etwas ausführen, besorgen, betreiben, vollziehen, vollführen, quae gessimus, Cic.: haec dum Romae geruntur, vorgeht, Cic.: quid negotii geritur? Cic.: ab initio res quem ad modum gesta sit vobis exponemus, den ganzen Hergang der Sache, Cic. – u.
    ————
    die Formel hanc rem gero, ich merke auf, Plaut.: so auch hanc rem gere, merke, paß hier auf, Plaut. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 190). – negotium od. rem bene od. male g. (griech. εὖ od. κακῶς πράττειν), ein gutes od. schlechtes Geschäft machen, gute od. schlechte Geschäfte machen, schlechte Wirtschaft treiben, sein Hauswesen, Vermögen schlecht verwalten, Cic. u.a.; aber im Kriege, negotium bene gerere, einen Handstreich ausführen, Caes.: rem od. res male g., Unglück (im Kampfe) haben, Nep.: bei Prozessen um Mein u. Dein, at enim tu tuum negotium gessisti bene (hast ein gutes Geschäft gemacht). Gere et tu tuum bene, Cic. – aber rem od. res g., beschäftigt sein, v. Feldherrn = den Oberbefehl haben, den Krieg führen, quo cornu rem gessit, Nep.: res in Africa gessit, Nep.: Cnaeus terrā, Publius navibus rem gereret, Liv.: aber auch rem gerere, den Kampf bestehen, kämpfen, zB. eminus, gladiis u. dgl., Liv. (s. Drak. Liv. 10, 43, 6, Fabri 23, 23, 2), gladiis res geri coepta est, das Schwert sollte nun entscheiden, Liv. – res magnas g., große Taten ausführen, Nep.: spes gerendi (sc. res), die Hoffnung, Taten auszuführen, Cic.: u. so absol., nam gerere quam fieri tempore posterius, re atque usu prius est, praktisch tätig sein, Sall. – alci morem gerere, s. mos: tutelam alcis g., Vormundschaft über jmd. führen, ICt.: aber g. tutelam corporis, Vorsorge für den Körper tragen,
    ————
    Sen. – dah. res gestae, Taten, bes. Kriegstaten, Cic. u.a.: u. so auch subst., gesta, ōrum, n. = Kriegstaten, Nep.; u. = gerichtliche Verhandlungen, spät. ICt. u. Eccl.: cum alqo agere ex ante gesto, aus einem vormaligen Geschäfte, Paul. dig. 15, 1, 47. § 4: ebenso gerenda, ōrum, n., Amm. 16, 12, 18. – negotii gerentes, Geschäftsleute, Cic.; u. negotii bene gerentes, gute Geschäftsleute, Cic.; Ggstz. rei male gerentes, Plaut. – Insbes.: a) ein Amt mit seinen Obliegenheiten über sich nehmen, bekleiden, führen, verwalten, rem publicam gerere atque administrare, den Staat über sich nehmen u. verwalten, Cic. (vgl. no. b): magistratum, Cic., od. honores, Nep., od. potestatem, Cic.: imperium, Nep.: civitatis sacerdotium, Vitr.: sine suffragio populi aedilitatem, Plaut. – u. als leitende Magistratsperson einen Staatsakt anstellen, halten, comitia, Cic.: censum (als Zensor), Suet. – u. b) bellum gerere, »Krieg führen« = (von einem Feldherrn) »die Kriegsoperationen leiten«, Caes., Nep. u.a.; u. = (von einem Volke oder Fürsten) in Krieg liegen, Feindseligkeiten mit den Waffen in der Hand ausüben, cum alqo od. adversus (adversum) alqm od. in alqm (alqd), Cic., Nep. u.a., od. contra alqm, Iustin. u. Eutr.: cum alqo (verbündet mit jmd.) adversus alqm, Nep., od. mit jmd. = unter jmd. (unter jmds. Kommando), Liv. – ebenso rem publicam (v. Feldherrn u. Soldaten in bezug auf ihre Tätigkeit im
    ————
    Krieg) = »den Krieg für den Staat führen, für den Staat fechten« u. dgl., gew. mit dem Zusatz feliciter, prospere, egregie u. dgl., Cic., Caes. u.a. (vgl. Gronov Cic. de prov. cons. 6, 14. Drak. Liv. 2, 64, 5. Weißenb. Liv. 4, 24, 4. Gronov Liv. 8, 31, 2. Fabri Liv. 22, 25, 6).
    3) eine Zeit verbringen, hinbringen, verleben, aetatem cum alqo, Sulpic. in Cic. ep.: primae adulescentiae tempus tantā inopiā g., ut etc., Suet. – dah. mit annum u. einer Ordinalzahl = in dem u. dem Jahre stehen, so u. so viel Jahre alt sein, annum gerens (al. agens) aetatis sexagesimum ac nonum, superque mensem ac diem septimum, 60 Jahre, 1 Monat u. 7 Tage alt, Suet. Vesp. 24. – u. so mit annos u. einer Kardinalzahl, annos gerens proxime quadraginta, Aur. Vict. epit. 44, 4.
    4) prae se gerere = prae se ferre, offen an den Tag legen, -zeigen, offen das Zeichen von etwas an sich tragen, utilitatem, offenbar nützlich sein (v. Dingen), Cic.: perspicuam coniecturam, offenbar u. deutlich Vermutungen Raum geben, Cic.
    II) insbes., an sich tragen = führen, haben, A) eig.: 1) im allg.: vestem, Nep.: hastam, Verg.: centum oculos, Ov.: distentius uber (v. der Ziege), Hor.: vocemque et corpus et arma Metisci, Verg.: fratrum speciem, Sen. poët. (vgl. Mützell Curt. 3, 3 [7], 16): partum od. uterum, schwanger-, trächtig sein, Plin.
    ————
    2) prägn., tragen = haben od. zu haben pflegen od. = zeugen, hervorbringen, insula Empedoclem gessit, Lucr.: quod permista (semina) gerit tellus, im Schoße birgt, Lucr.: platani malos gessere, Verg.: quidquid et herbarum Thessala terra gerit, Prop.
    B) übtr.: 1) an sich tragen, falsum cognomen, einen falschen B. führen, Sen.: personam alcis gerere, jmds. Rolle spielen, jmd. vertreten, quam personam gerere velimus, Cic.: est proprium munus magistratus intellegere, se gerere personam civitatis, daß er den Staat vertritt, Cic. – dah. gerere alqm, jmds. Rolle spielen, jmds. Amt ausüben (s. Benecke Iustin. 32, 3, 1), non heredem regni, sed regem, sich nicht benehmen wie ein..., sondern wie usw., Iustin.: civem patremque, vorstellen, Claud.: aedilem, Apul.: principem, als Fürst auftreten, Plin. pan.
    2) in sich tragen, hegen, fortem animum, Sall.: amicitiam, Cic.: inimicitias cum alqo, Caes.: odium in alqm, Liv.: curam pro alqo, Sorge tragen, Verg.
    ————————
    2. gero, ōnis, m. (gero, ere), der Träger, foras gerones, Plaut. truc. 552 zw. (Leo foras egerones).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > gero

  • 20 acta fori

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > acta fori

См. также в других словарях:

  • Furiosus nullum negotium gerere potest, quia non intelligit quod agit — A lunatic cannot transact any business, because he does not understand what he is doing. It is a rule, not merely of municipal law, but of universal law, that contracts of all such persons are utterly void. The Roman law adopted this doctrine as… …   Ballentine's law dictionary

  • Furiosus nullum negotium contrahere (gerere) potest (quia non intelligit quod agit) — An insane person cannot make a contract (because he cannot understand what he is doing.) …   Ballentine's law dictionary

  • absent — Absent, m. acut. Est pur Latin. Absens, Estre absent, Abesse. Faire quelque chose pour aucun absent, Absentis alicuius negotium gerere. Il n y a rien pour les absens, Absentum ratio non habetur. Il gaigne autant absent que present, Absentis… …   Thresor de la langue françoyse

  • affaire — Affaire, n. p. Negotium, Commercium. J ay affaire avec un homme riche. Cum opulento rem habeo ac negotium. Plaut. Affaire hasté et avancé, Maturatum negotium. Affaire meslé et broüillé, Negotium turbulentum. Affaires nets, et point toüillez, ne… …   Thresor de la langue françoyse

  • faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… …   Thresor de la langue françoyse

  • charge — Charge, ou fardeau, Onus. Une charge et charté, Vehes, vehis. La charge qu on baille à aucun pour faire quelque chose, Actus, Mandatum, Ministerium, Negotium, Onus. Toute charge qu on prend, ou qu on baille à faire, Prouincia. Une charge… …   Thresor de la langue françoyse

  • plaisir — en François se prend pour un bien fait, pour une chose fort agreable, et pour recreation, joyeuseté ou passetemps. Plaisir mondain et charnel, Voluptas. Mon plaisir ou soulas, Meum suauium, Quid agitur? Mea voluptas. A mon plaisir, Ex sententia,… …   Thresor de la langue françoyse

  • PATRONUS — qui alium tuetur, quorum origo haec: Divisô universô Populô in Patricios et Plebeios, arctissimô utrosque vinculô colligaturus Romulus, commendavit, teste Dionysiô Halicarnassaeô, Patriciis Plebeios, optione cuique e vulgo datâ, ut, quem vellet,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • mesler — Mesler, act. penac. Miscere, Turbare. Mesler de l eauë parmi le vin, Miscere aquam vino. Mesler l art d oratorie avec le droict civil, ou en user, Assumere copiam dicendi cum iure ciuili. Mesler l un parmi l autre, Admiscere, Confundere,… …   Thresor de la langue françoyse

  • soing — Soing, Cura, Accuratio, Diligentia, Negotium. Soing et diligence de faire quelque chose, Attentio, Intentio. Soing et grande diligence, Sedulitas. Soing trop affeté, Sedulitas arguta. Le soing qu on a tous les jours, Cura quotidiana, vel insidens …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»